«energetika» fakulteti

TOPSHIRIQ LOYIXALAShNING VAZIFA VA MAQSADLARI
Topshiriq loyihasi talabalarni elektr ta’minoti masalalarini yechishga, o`qish davomida olingan bilimlarni mustahkamlashga, ma’lumotnoma kitoblar, yagona normalar, davlat andoza (standart)lari, tipik loyihalar bilan tanishuvga imkoniyat beradi.
Loyihada ishlab chiqilgan tizimni texnik–iqtisodiy asoslashga katta e’tibor beriladi. Bunda asosiy mezon bo`lib elektr energiyasi bilan uzluksiz ta’minlash, normal va avariyadan keyingi rejimlarda ishonchli ishlash hamda elektr yuklamalarining kelajakdagi o`sishini hisobga olish xizmat qiladi.
Topshiriq loyihalashda fan va texnikaning elektr ta’minoti sohasidagi so`nggi yutuqlari hisobga olingan holda yig‘ma va tipik qurilmalar ishlatilishi lozim.
Topshiriq loyihalash davrida student mustaqil ishlashga, tashabbuskorlikka, texnik hisoblar qilishga, turli sxemalar tuzishga o`rganadi .


I - BOB. ELEKTR TA’MINOTIGA TALABLAR VA XISOBLASH UCHUN TOPSHIRIQ
Stanoksozlik kombinatining elektr ta’minoti

Stanoksozlik korxonasidagi texnologik jarayon tomonidan quyidagi talablar qo`yiladi: korxonadagi nasos va kompressor stantsiyalari 1-toifaga, qolgan sexlardagi iste’molchilar 2-toifaga kiradi. Asosiy sexlarda portlash va yong`in chiqish xavfi yo`q. Kuchlanish sathi bo`yicha dvigatellar uchun U_n dan +10% va -5%, yoritish uchun +5 va -2,5% kuchlanish og`ishiga yo`l qo`yiladi.

Sexlarning nomi, qo`yilgan quvvatlari, talab koeffitsiyenti qiymatlari 1.1-jadvalida keltirilgan.
Stanoksozlik korxonasi sexlarining variantlari bo`yicha qo`yilgan quvvatlari, P<sub>qo`y</sub>, kVt
1.1-jadval

№	Sexlarning nomi	Qo`yilgan quvvati, Pqo`y, KVT	Muhit sharoiti
1		3350	0
2		1600	Namli
3		2800	Namli
4		1100	Namli
5		2050	Yong`in xavfi bor
6		720	Namli
7		3100	Normal
8		1100	Issiq
9		200	Normal
10		3300	Shovkinli

Iste’molchilarning talab koeffitsiyenti K_t, quvvat koeffitsiyentlar cos_ va tg_ bo`yicha ko`rsatkichlar ma’lumotnomadan [A-4] olinib, 1-2-jadvalida keltirilgan.
1.2.-jadval

№	Sexlarning nomi	Talab koeffitsiyenti Kt	Quvvat koeffitsiyentlar cos	Quvvat koeffitsiyentlar tg
1		0,7	0,8
2		0,7	0,8
3		0,75	0,8
4		0,75	0,8
5		0,6	0,75
6		0,65	0,75
7		0,2	0,5
8		0,6	0,85
9		0,65	0,85
10		0,8	0,8

1.3-jadval

№	Ishlab chiqarish bo`limlar nomi	Normadagi yoritilganlik Yn, lk	Sex o`lchamlari, m		Yoritgich turi	Solishtirma quvvat zichligi Psol, Vt/m^2
			Eni, a	Bo`yi, b
1		300			PVLM	15,2
2		300			PVLM	15,2
3		300			PVLM	15,2
4		300			PVLM	15,2
5		300			PVLM	15,2
6		300			PVLM	15,2
7		300			PVLM	15,2
8		200			DRL	10,1
9		300			PVLM	15,2
10		75			DRL	5,2

Elektr energiya manbasi rayon podstantsiya bo`lib, unda 35 KV va 110 KV kuchlanishlar bor. Korxonadan manbagacha masofa 8 km.

Topshiriq loyixasida quyidagi boblar bajariladi:

1. 
   Elektr yuklamalar hisobi
   
2. 
   Nominal kuchlanishlar tanlash
   
3. 
   Kuch tansformatorlarini tanlash
   
4. 
   Ichki elektr ta’minoti sxemasini tanlash
   

2 - BOB. ELEKTR YuKLAMALARI HISOBI
2.1. Yuklamalar hisobi uchun ishlatilgan hisoblash usuli

Korxona sexlari uchun kuch va yoritish yuklamalarini aniqlash uchun talab koeffitsiyenti usulidan foydalanamiz.

Sexlar bo`yicha aktiv va reaktiv kuch yuklamalari P<sub>h.k</sub>. va Q<sub>h.k.</sub> qo`yidagi formulalar bilan topiladi:

P_h.k. =K_t  P_qo`y, kVt (1)

Q_h.k.= P_h.k.  tg_, kVAr (2)

Sehlarning yoritish yuklamalari solishtirma quvvat zichligi P_sol va talab koeffitsiyenti K_t.yo. qiymatlari bo`yicha topiladi.

P_h.yo.=K_t.yo.  P_sol  a  b  10^-3, kVt (3)

bu yerda, K _t.ye.=0,8

Lyumenitsent va DRL gazrazryadli lampalar ishlatilganda

Q_h.yo.= P_h.yo.  tg_, kVAr (4)

bu yerda, - DRL lampalari uchun;

- lyumenitsent lampalar uchun;

Cho`g`lanma lampalar uchun Q_hyo=0

2.2. Sexlar bo`yicha kuch yuklamalari hisobi

1. P_h.k1 =K_t1  P_{qo`y 1}=

Q_h.k.1= P_h.k1  tg_1=

………………………
10. P_h.k10 =K_t10  P_{qo`y 10}=

Q_h.k.10= P_h.k10  tg_10=

Kompressor stantsiyasida 80 % yuklama 10 kVli dvigatellar va 20 % 0,38 kV li dvigatellardan iborat.


2.3. Yoritish yuklamalarini hisoblash

Sexlar bo`yicha solishtirma quvvat zichligi P<sub>sol</sub> ni ma’lumotnomadan [A-5] olish uchun normadagi yoritilganlik Yo<sub>n</sub>, xonalarining o`lchamlari: bo`yi “a” va eni “b”, potolok, devorlar va ishchi yuzasining qaytarish koeffitsiyentlari _p, _s va _r hamda yoritish tizimida ishlatiladigan yoritgichlar turi qabul qilinadi.

_p=50%, _s=30%, _r=10% qabul qilami. Yo_n ni aniqlash uchun sexlar xonalarida bajariladigan ishlarning aniqlik razryadlarini tanlaymiz. Stanoklar o`rnatilgan sexlarda va yig`uv sexida aniqlik razryadi III_v, shtampovka sexida IVb, qolgan sexlarda VIII_a razryadi qabul qilinadi. Yoritish yuklamalarini hisoblash uchun qabul qilingan va tanlangan barcha ma’lumotlar 2.1.-jadvalda keltirilgan.

Sexlar bo`yicha yoritish yuklamalarini aniqlaymiz.

1. P_h.yo1.=K_t.yo.  a₁  b₁  P_sol 10^-3=

Q_h.yo.1= P_h.yo.1  tg_yo=

……………………………….
10. P_h.yo10.=K_t.yo.  a₁₀  b₁₀  P_sol 10^-3=

Q_h.yo.10= P_h.yo10.  tg_yo=

2.4. Reaktiv quvvatni kompensatsiyalovchi qurilmalarni hisoblash va tanlash

Kompensatsiyalovchi qurilmalarning kerakli quvvatini hisoblash quyidagi formula bo`yicha bajariladi.

Q_k.q.=P_h.ts.( tg_h.ts.- tg_norm)

bunda, Q_k.q.- kerakli quvvat; P_h.ts.=P_h.k+P_hyo – sexning umumiy aktiv yuklamasi;

–sexning maksimal yuklamalari bo`yicha aniqlangan reaktiv quvvat koeffitsiyenti; Q_h.ts.= Q_h.k+Q_hyo – sexning umumiy reaktiv yuklamasi kompensatsiya qurilmasini hisobga olmagan holda; tg_norm=0,33- normativ quvvat koeffitsiyenti- cos_norm=0,95 dan topilgan.
Dastlab sexlarning umumiy aktiv va reaktiv yuklamalarini aniqlaymiz.
1. P_h.ts.1=P_h.k1 + P_hyo1 =

Q_h.ts.1= Q_h.k1 + Q_hyo1 =

……………………
10. P_.ts.10=P_h.k10 + P_hyo10 =
Q_h.ts.10= Q_h.k10 + Q_hyo10 =

Sexlar bo`yicha Q_k.q ni aniqlaymiz.

1. Q_k.q1.=P_h.ts1.( tg_h.ts1.- tg_norm) =

..................................................
10. Q_k.q10.=P_h.ts10.( tg_h.ts10.- tg_norm) =

Ma’lumotnomadan har bir sex uchun Q_k.q. ga yaqin standart quvvatli, kuchlanishi 380 V li UKLN va UKPN turidagi komplekt kondentsator qurilmalarini tanlaymiz. Ularning nominal quvvatlari qatori quyidagicha: Q_k. 110, 150, 220, 300 kVAr (TP transformatorlarining soni keyingi bobda tanlangandan keyin kondentsator batareyalar soni transformatorlar soniga teng yoki karrali qilib, qayta tanlanadi).

Kondensator batareyalarini tanlash natijalari 2.2.-jadvalida keltirilgan.