Energetika fakulteti

Vodorod yoquvchi qurilma. Bugungi kunda Oʻzbekistonda ham, kerakligiga ishlar amalga oshirilib, bir qancha ilmiy ishlar olib borilmoqda, shulardan biri IB "Quyoshga" qarashli korxonada (Paijda) quvvati 1 MVtga teng boʻlgan "issiqlik oʻchogʻi" qurilmasi tashkil qilingan.
Kichik quvvatlarida (0,1-1,0 MVt) tayyorlangani avtonom holda ishlaydigan iste’molchilarga toʻgʻri kelish mumkin va ular yoqilgʻi elementlari (YOE) yordamida amalga oshirish mumkin boʻladi.
Yoqilgʻi elementlari. YoE - bu elektrokimyo generatori boʻlib, bunda toʻgʻridan-toʻgʻri kimyoviy energiyani elektr energiyasiga aylanishi roʻy beradi.
Xuddi shunday holat elektr akkumulyatorlada ham roʻy bersa ham, ammmo YOE ulardan ikki holat bilan farq qiladi:

1. agarda tashqaridan yoqilgʻi bilan okisliteli (ishqori) doim berib turmasa u doimo ishlashi mumkin;

   
   

2. elektrolitning kimyoviy xossalari, ishlash mobaynida oʻzgarmay qoladi, bu degan uni zaryadlashga hojat qolmaydi.

   
   

Ishlash prinsipi. YoE - ikki elektroddan iborat boʻlib, ular elektrolit yordamida bir-biridan boʻlinib turadi va bularga biriga yoqilgʻi ikkinchisiga esa okislitel beriladi, shuningdek sistemaga reaksiya vaqtida ajraladigan elementlarni oʻziga olish elementi qoʻyiladi.
Koʻpgina hollarda qimyoviy reaksiyani ionizatsiya holatini tezlashtirish uchun katalizator ishlatiladi.
YoE - ni tashqi qismiga yuklamani ulansa (lampochka) u energiya iste’mol qilishni amalga oshiradi.
YoE - rasmda koʻrsatilganidek, noldan elektrolitli YoE ning anod tomonidan vodorod berilsa, unga kichik parli elektronlar unga yigʻilishga olib keladi. Bunda vodorodni molekulalarga ajralishidan atomlari paydo boʻlib, natijada ximosorbsiya holatida bir donadan elektron paydo boʻlib, musbatli zaryadlangan ionlarga aylanadi.

11.1-rasm Suyuq ishqorli — elektromagnitli (vodorod-kislorodli) yoqilgʻi elementining sxemasi: 1-anod; 2-katod; elektrolit; 4-reaksiya