Energetika hám átirap ortalıq

---

ENERGETIKA HÁM ÁTIRAP
ORTALIQ

---

Energetika hám atirap-ortalıq órtasidagi munasábet
Házirgi kúnde energetika resurslarınan samarali paydalanıwǵa
dúnyanıń barlıq mámleketlerinde úlken áhmiyet berilip atır. Bunday
jaǵdaydı yoqilǵi hám energiya resurslarini tabıw hám qayta ichlash
ushın qarjılar hám de qosımsha miynet resursları hám materiallaming
sarpı asıp barıwı menen anıqlama beriw múmkin.
Energiya - tábiyaat hádiyseleriniń insaniyat mádeniyatı hám
turmısınıń tiykarı bolıp tabıladı. 0'z gezeginde energiya materiya
háreket túrleriniń bir xildan ekinshi xilga aylanıwdıń muǵdarlıq bahası
esaplanadı. Energiya túri boyınsha mexanik, ximiyalıq, elektr, 
yadrolıq hám hakozolarga bólinedi.
Insaniyat ámeliyatında paydalanıw ushın yoroqli material
obiektlerinde sáwlelengenlengen energiya - energiya rezervlari dab
ataladı. Tábiyaatda kóp ushraytuǵın energiya rezervlaridan
túpkiliklileri úlken muǵdarda ámeliy mútajliklerge ichlatiladi. Ularga
organikalıq yoqilǵilar (kómir, neft, gaz ), quyash, samal, suw (okean, 
dangiz, doryo) hám hakozo energiya túrleri kiredi.
Energiya rezervlari tiklenetuǵın hám tiklenbeytuǵın túrlerge bólinedi. 
Birinchisiga tábiyaat tárepinen tikkeley tiklenetuǵın (suw, samal, 
quyash hám hakozo) energiya rezervlari, ekinshisine esha, haldan
tábiyaatda tóplanǵan, lekin jańa geologik sharayatlarda qayta payda
bolmaytuǵın (mısalı, toshko'mir) energiya rezervlari kiredi.
Tábiyaattan tikkeley uinadigan (yoqilǵi, suw, samal, ycrning ıssılıq
energiyası, yadrolıq ) energiyaǵa birlamchi energiya dayiladi. 
Birlamchi energiyanı arnawlı apparatlarda - stansiyalarda insaniyat