Reja: - 1. Moliyaning mohiyati va vazifalari hamda funksiyalari.
- 2. Moliya va boshqa taqsimot kategoriyalari o'rtasidagi munosabatlar.
- 4. Moliyaviy resurslar: mohiyati va tuzilishi
- 5. Moliyaviy zaxiralarning mohiyati va roli.
- "Finansi" ("moliya") atamasini ilk bor fanga kiritgan muallif sifatida 1577 yilda "Respublika xususida olti kitob" asarini nashr ettirgan fransuz olimi J.Bodenni ta’kidlab o’tishimiz mumkin.
- Moliyaning maqsadi iqtisodiy tizimning har bir sub'ektini (davlat, boshqaruv sub'ekti, jismoniy shaxslar) o'z iqtisodiy faoliyati uchun pul mablag’lari bilan ta'minlashdir
- Moliya pulni boshqarish deb tarif beriladi hamda investisiya, qarz berish va olish, byudjetlashtirish, jamg’arish va prognozlashtirish kabi faoliyatlarni o’z ichiga oladi
- Moliyaning paydo bo’lishiga ob’ektiv sabablari:
- iqtisodiy qonunlarning jamiyat taraqqiyotiga ta'siri tufayli;
- jamiyatda tovar-pul munosabatlarining mavjudligi;
- turli xil mulk shakllarining vujudga kelishi;
- hukumat faoliyati va uning moliyaviy ta'minotiga bo'lgan ehtiyoj sababli.
- Moliyani aniqlashning eng oson usuli bu o'z ichiga olgan faoliyatga misollar keltirishdir. Ko'plab moliyaviy faoliyatni amalga oshiradigan turli xil yo'llari va ish joylari mavjud. Quyida eng keng tarqalgan misollar ro'yxati keltirilgan:
- Shaxsiy pullarni aktsiyalarga, obligatsiyalarga yoki kafolatli investitsiya sertifikatlariga investitsiya qilish
- Ochiq kompaniya nomidan obligatsiyalar chiqarish orqali institutsional investorlardan qarz olish
- Uy sotib olish uchun ipoteka kreditini berish orqali odamlarga pul qarz berish
- Excel elektron jadvallari va boshqa elektron dasturlardan korporatsiya uchun byudjet va moliyaviy modelni yaratish uchun foydalanish
- Shaxsiy pul mablag'larini yuqori foizli omonat hisobvarag'ida saqlash
- Davlat xarajatlari va daromadlarni yig'ish bo'yicha prognozni ishlab chiqish
- Xorijiy olimlarning moliyaga ta’rifi
- Moliya - bu moliya institutlari va bozorlarini o'rganish va ularning moliya tizimidagi faoliyati tartibga solish (makro daraja), moliyaviy rejalashtirish, aktivlarni boshqarish va mablag‘ yig'ish (mikro daraja), (amerikalik olim Melisher, Ronald V).
- Rossiya ilmiy va o'quv adabiyotlarida moliya mablag'larning markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan pul mablag'larini shakllantirish, taqsimlash va ulardan foydalanish jarayonida yuzaga keladigan iqtisodiy munosabatlar majmui sifatida tavsiflanadi.
- Moliyaning muhim elementi bu resurslarni taqsimlash hisoblanadi.
- Moliya - bu moliyaviy resurslar va pul mablag'larini shakllantirish, shuningdek, jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy rivojlanishini ta'minlash maqsadida YaIMni yoki mamlakatning milliy boyligini taqsimlash va qayta taqsimlash bilan bog'liq iqtisodiy munosabatlarning birlashmasidir.( MDX davlatlarida)
- Kengaytirilgan takror ishlab chiqarish uchun sharoitlarni ta'minlash hamda davlatning funktsiyalari va vazifalarini bajarish maqsadida markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan pul mablag'lari fondlarini shakllantirish, taqsimlash va foydalanish bilan bog'liq bo'lgan iqtisodiy (moliyaviy) munosabatlarga moliya deyiladi. (O’zbek olimlari tomonidan berilgan ta’rif).
- Shaxsiy moliya bu daromad olish, sarflash, tejash, sarmoya kiritish va himoya qilish kabi shaxsiy moliyaviy faoliyatni rejalashtirish va boshqarish jarayonidir.
- Korporativ moliya korporatsiya kapitali tuzilmasi, shu jumladan uni moliyalashtirish va kompaniya qiymatini oshirish uchun moliyaviy menejment tomonidan amalga oshiriladigan harakatlardir.
- Davlat moliyasi - bu turli xil davlat va ayrim hukumat institutlari orqali mamlakatning daromadlari, xarajatlari va qarz yukini boshqarishdir.
- Moliyaviy taqsimlash va qayta taqsimlash ob'ektlari:
- 1) yalpi ichki mahsulot - bu ma'lum vaqt davomida (asosan bir yil davomida) jamiyatda ishlab chiqarilgan mahsulot va xizmatlarning bozor narxidagi qiymati;
- 2) milliy boylik - bu jamiyatning yaratilgan va to'plangan tovarlari hamda iqtisodiy jarayonga jalb qilingan tabiiy resurslarning birlashmasidir.
- Moliyaviy munosabatlarning sub'ektlari:
- hukumat (mahalliy, davlat);
- yuridik shaxslar;
- jismoniy shaxslar va uy xo'jaliklari;
- xalqaro tashkilotlar.
- Moliya korxonalar yoki boshqa iqtisodiy sub'ektlar o’z mahsulotlarini, ishlarini va xizmatlarini sotgandan keyin oladigan daromadlarni taqsimlaydi.
- Bunday holda, moliya korxonalar daromadlarini quyidagilar bo'yicha taqsimlaydi:
- Barcha korxonalar o'zlarining daromadlari va foydalaridan soliq to'laydilar va bu hukumatga pul mablag’lari fondlarini yaratishda yordam beradi:
- - Respulika byudjeti;
- - Mahalliy byudjetlar;
- - davlat maqsadli jamg’arlar.
- Ikkinchi qayta taqsimlash moliya tarqatish funktsiyasining yakuniy bosqichi bo'lib, u davlat pul mablag'laridan turli ehtiyojlar uchun foydalanishni nazarda tutadi (iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish, ijtimoiy-madaniy tadbirlar, ijtimoiy mudofaa, armiya, boshqaruv va boshqa ehtiyojlar).
Do'stlaringiz bilan baham: |
