Ер пўстидаги тектоник ҳаракатлар • Табиий жараёнлар ҳақида умумий тушунча

Тебранмали ёки эпейрогеник ҳаракатлар
•Тўлқинсимон
ҳаракатлар
тебранмали
ҳаракатлар
сингари
ҳам
платформа, ҳам геосинклинал ҳудудларда (минтақаларда) содир бўлади.
•Бунда ҳам Ер пўстининг бир жойи чўкса, бошқа жойи кўтарилади
(антиклиза ва синиклизалар одатда баландлик ва пастликларга мос
келади).
•Бурмали тоғлар ва тоғ оралиғидаги чўқмалар тўлқинсимон тектоник
ҳаракатларнинг асосий рельеф шаклларидир.
•Узилмали тектоник ҳаракатлар асосан геосинклинал минтақаларда
кузатилади ва шиддатли ҳаракатланади.

---

Узилмали тектоник ҳаракатлар
1-силжик, 2,3-узилмалар, 4-устама силжик, 5-грабен, 6-горст

---

Тебранмали ёки эпейрогеник ҳаракатлар
•Бунда Ер ёриқлари пайдо бўлиб, маълум масофадаги Ер пўсти
кўтарилади ёки чўкади, геологик структураларнинг горст ва грабенлари,
зинасимон узилмалари пайдо бўлади.
•Шуларга мос ҳолда рельефнинг палахсали (баъзан столсимон) тоғлари,
чўкмалари (масалан, Байкал кўли) ҳосил бўлади
•Эпейрогенез (юн. ерецоя - қуруқлик и …генез) , эпейрогеник ҳаракатлар
- Ер пўстининг катта қисмини структураси ўзгармаган ҳолда аста-
секинлик билан асрлар давомида кўтарилиши ва чўкиши.
•«Эпейрогенез» термини 1890 йилда америкалик геолог Г. Жильберт
томонидан киритилиб, уни
орогенез
терминига қарама-қарши қўйилган

---

Ўрганишда қўлланиладиган усуллар
• Ернинг геологик тарихи Ер пўстининг геологик тузилиши ва тоғ
жинслари мажмуасини ўрганиш асосида аниқланган.
• Ердаги энг қад. тоғ жинсларининг мутлақ ёши 4,5 млрд. йилдан кўпроқ,
сайёра шаклидаги Ернинг ёши эса қарийб 4,7 млрд. йилга тенг.
• Ернинг пайдо бўлиши ва дастлабки ривожланиши унинг геологик
тарихидан олдиноқ кечган.
• Ернинг геологик тарихи бир-бирига тенг бўлмаган 2 босқичга бўлинади:
Ер тарихининг тахм. 5/6 қисмини ўз ичига олган токембрий (3 млрд. й.
дан ортиқ) ва сўнгги 570 млн. йилни ўз ичига олган фанерозой.
Токембрий
архей
ва протерозойга бўлинади.
• Фанерозой эса палеозой, мезозой ва кайнозой эраларини ўз ичига олади

---