Эргашходжаева Ш. Ж., Қосимова М. С., Юсупов М. А. Маркетинг тошкент 2021

1.2-расм. Маркетинг концепциясининг таърифи¹
Қуйидаги 1.3-расмда маркетинг концепциясининг турлари келтирилган.




1.3-расм. Маркетинг концепциялари

Маркетинг ва тадбиркорлик соҳасида дунё илми ва амалиёти маркетинг эволюциясида қуйидаги концепцияларни асослади ва тавсия этди:

• 
  ишлаб чиқаришни такомиллаштириш концепцияси;
  
• 
  товар ёки хизматни такомиллаштириш концепцияси;
  
• 
  сотишни (тижоратни) фаоллаштириш концепцияси;
  
• 
  соф маркетинг концепцияси;
  
• 
  ижтимоий йўналтирилган маркетинг концепцияси;
  
• 
  ўзаро алоқавий маркетинг концепцияси.
  

1.2-жадвал
Маркетинг концепцияси эволюцияси

Йиллар	Концепция	Асосий ғоя	Асосий восита	Асосий мақсади
1860-1920	Ишлаб чиқаришни такомиллаштириш	Имконияти борича ишлаб чиқариш	Таннарх, меҳнат унумдорлиги	Ишлаб чиқаришни такомиллаштириш, сотиш ҳажмини устириш
1920-1930	Товарни такомиллаштириш концепцияси	Сифатли товарларни ишлаб чиқариш	Товар сиёсати	Истеъмол товарлари хоссаларини такомиллаштириш
1930-1950	Сотишни (тижоратни) такомиллаштириш концепцияси	Сотиш тармоқлари ва каналини ривожлантириш	Сотиш сиёсати	Товарлар сотиш интенсификацияси
1960-1980	Соф маркетинг концепцияси	Истеъмолчига нима керак бўлса ўшани ишлаб чиқариш	Маркетинг микс комплекси, истеъмолчини тадқиқ қилиш	Мақсадли бозорни хоҳиш-эҳтиёжларини тадқиқ этиш
1980-1995	Ижтимоий йўналтирилган маркетинг концепцияси	Жамият талабларини ҳисобга олган ҳолда истеъмолчига керак бўлган таврларни ишлаб чиқариш	Маркетинг микс комплекси, ишлаб чиқариладиган товар ва хизмат ишлаб чиқариш, истеъмолчи билан боғлиқ булган ижтимоий ва экологик оқибатларни тадқиқ этиш	Мақсадли бозорни хоҳиш-эҳтиёжлари-ни қондириш
1995 йилдан шу давргача	Маркетингни ўзаро алокавий концепцияси	Бизнес бўйича шериклар ва истеъмолчиларни кондирадиган товарлар ишлаб чиқариш	Маркетинг микс комплекси, интеграция ва тармоқли тахлил, координация услуби	Мақсадли бозорни хоҳиш-эҳтиёжларини қондириш

Кўрсатиб ўтилган маркетинг концепциялари ҳар бир мамлакат учун стандарт, норма ёки қоида сифатида кўрилмаслиги керак. Маркетинг эволюцияси ҳар қайси мамлакатда ўзини хусусиятлари ва бозор муносабатлари ривожланиш даражасига боғлиқ бўлади. Бироқ маркетингни пайдо бўлиши билан боғлиқ жаҳон тажрибаси ҳамда бозор муносабатларини ривожланиши аниқ мамлакатларда тадбиркорлик фаолиятини татбиқ этиш бозор муносабатларини шакллантиришга ишлатилиши мумкин эканлиги фойдали ҳисобланади. Бундан ташқари маркетингни ривожланишида машҳур умумий тенденция – эътиборни товар ишлаб чиқаришдан истеъмолчига, унинг хоҳиш ва эҳтиёжларига қаратиш талаб этилади.