Эркин иқтисодий ҳудудлар

eramizdan avvalgi 166- yilda grek davlati Delosda birinchi marotaba hujjat 
asosida, savdoni yengillashtarish maqsadida erkin iqtisodiy zonalar tashkil qildilar. 
Bu erkin iqtisodiy zonalar, Sharq va G„arb o„rtasidagi savdo aloqalarini 
birlashtiruvchi vazifani bajargan. U erdagi savdogarlar soliqlardan, bojlardan va 
ma‟muriy rasmiyatchiliklardan ozod etilgan. 
XII-XIII asrlarda erkin savdo hududlari faoliyat yurita boshlagan. Erkin savdo 
hududlari G„arbiy Divana daryosi bo„ylarida paydo bo„lgan. Bu daryo o„rta asrlarda 
eng muhim savdo yo„liga aylangan. U Arab Xalifaligini sharqiy slavyan dunyosi 
bilan bog„lagan. G„arbiy Dvina va uning yon atroflaridagi quruqliklar ham erkin 
savdo hududlari deb e‟lon qilingan. 
Yana bir qator olimlar “1547-yilda Italiyadagi Livorno shahri erkin savdo shahri 
deb e‟lon qilingan va aynan shu birinchi erkin iqtisodiy hudud bo„lgan”
24
.
Ganzey bitimi o„zining gullagan vaqtida 
oddiygina 
iqtisodiy 
hududlarning 
paydo 
bo„lishiga turtki bo„lgan. Bu esa G„arbiy va 
Sharqiy 
Yevropa 
o„rtasidagi 
savdo 
munosabatlarining rivojlanishiga olib kelgan. 
Ganzey bitimining rivojlanishining siri, u 
yerdagi 
yuk 
tashishlarning 
arzonligi 
va 
omborxona hamda tranzit hududlardan keng 
foydalanganligi. Ganzey kemalari G„arbda 
Lissabondan Sharqqa Revel (Tallina)gacha 
suzishgan. XV asrlarning oxiriga kelib, Ganzey 
bitimi kemalari hammasining umumiy yuk 
ko„tara olishi hajmi 60 ming tonnadan oshgan. 
Boshlang„ich erkin iqtisodiy hududlar deb, 
daryo bo„yidagi yirik portlarda joylashgan 
maxsus territoriyalar, temir yo„l zanjirlari, aeroportlar yoki ularga tegishli bo„lgan 
24
Андрианов В.Д. Россия: экономический и инвестиционный потенциал. – М.: Экономика, 1999. – С. 
467. 
1.1-rasm. Italiyadagi Livorno