Эркнп Охуижонов

Низомий помидаги Тошкент Давлат иедагогика упивсрситети кутубхопаси. Низомий номидаги Давлат педагогика университетининг Асосий кутубхонаси республиканинг йирик педагогик эиё 240




масканларидаи ҳисобланади. Ушбу кугубхона рссиубликадаги олий ва ўрта махсус псдагогик ўқув юртлари кутубхоналарига услубий раҳбарлик қилиб келади. У университет фаолиятида олий тоифали педагогик кадрлар тайёрлашда, нсихология ва псдагогиканинг долзарб масалалари бўйича илмий иэланишлар олиб боришда муҳим ўрин эгаллайди.
Кутубхона тарихи университст тарихи билан чамбарчас боғлиқ. Университег 1934 йилда инсгигут шаклида таи1кил топган. Кутубхона ўз фаолиятини шу даврда 3 минг нусхадан иборат китоб фоггди билан бошлаган. Дастлаб унча кагта бўлмаган бир хонада очилган кутубхона икки нафар ходим билан 315 китобхонга хизмат кўрсатар эди. 1945— 46 ўқув йилига келиб кутубхона фонди 127564 нусхага етди, киюбхонлар сони 4167 кишиниташкил қилди.
Йилдан-йилга китоб фонди ҳам, китобхонлар сони ҳам ортиб борди. Институгфакультетлари купайгани сари кутубхонанинг китоб фонди ҳам кенгайиб, китобхонларга хизмат кўрсатуичи ходимлар сони ҳэм кўпайиб борди. 50-йилларга келиб кугубхона 38031.5 нусхадан иборат китоб фондига ва қуйидаги уч қироатхонага эга эди: ижтимоий-сиёсий ва илмий аҳамиятга молик адабиётлар, журналлар билан хизмат кўрсатувчи қироатхона; асосий кутубхона ўқув зали; бадиий адабиётлар билан хизмат кўрсатувчи қироатхона.
Асосий кутубхона қошидаги ўқун адабиётлари билан хизмат кўрсатувчи кузубхона фонди 500000 нусхани ташкил этган. Мусиқа адабиётлари кугубхонаси фоиди 40000 иусхани ташкил қилган. 60000 нусхадан иборат нашрларни ўз ичига ояган 65 та кафедра кутубхоналари фаолият кўрсатган.
60-йилларга келиб китоб фонди 765414 нусхани, китобхонлар сони 10072 кишини, кугубхона ходимлари сони 30 кишини ташкил қилди. 70-йилларга келиб эса, кутубхона фонди 815235 нусхага, китобхонлар сони — 16092 киигига, ходимлар сони — 50 кишига етди.
Кугубхона таркибида ҳам жиддий ўзгаришлар рўй бсрди. Чунончи, 10 ходимдан иборат ахборот-библио1тра<1)ия бўлими ташкил қилинди (1974 йил). Кугубхона фонди мунтазам равишда бойитиб борилди.
70-йилларнинг охирига келиб асосий кутубхона ўқув зали кенгайтирилди, унда шу^уллаиувчи китобхонлар учун мўлжалланган ўринлар сони 275 тага етказилди. Шу даврда илмий ходимлар учун 50 ўринли қироатхона гашкил қилинди. Кугубхонанинг барча бўлимлари кенгайтирилиб, зарур жиҳозлар билан таьминланди.
1984 йил бошида кугубхонанинг умумий фонди 982972 нусхага етди. Шу йилнинг ўзида кутубхона 500 номда илмий, илмий-услубий, 241




бадиий на ботқа журналларга, 49 номда марказий ва маҳаллий гаэеталарга обуна бўлди.
Кутубхона фондидаги адабиётлар рус, ўзбек, қоэоқ, қрим-татар тилларидаги нашрлардаи иборат. Лйниқса, Шарқ педагог мутафаккирларидан Форобий, Абу Райқон Беруний, Абу Али ибн Сино, Улуғбек, Алишер Навоий, Абдулла Анлоний, Ҳамза каби алломаларнинг асарлари кузубхонанинг бебаҳо бойлиги ҳисобланади.
Кутубхона табиий па аниқфанлар, фалсафа, тарих, педагогика ва психология фанларига оид ўз жамғармасида катта қимматга эга бўлган адабиётлар тўплаган. Бадиий адабистлар фонди ҳам турли халқлар ёзувчиларининг аҳамиятга молик бўлган асарлари билан бойигилган.
Кутубхона ходимлари янги адабиётларни китобхонлар ўртасида тарғиб қилишга катта аҳамият беради. Кутубхонанинғ барча филиалларида турли мавзуларда кўргазмалар ташкил қилинади. Кутубхона «Янги келган алабиётлар» ахборотномасини кўп йиллардан бери нашр этиб келади.
Кутубхона ходимлари китобхонларга маданиятли ва имконият даражасида тез хизмат кўрсатишга ҳаракат қиладилар. Китобхонларга хизмат кўрсатиш усуллари доимий равишда янгиланиб гуради. 1979 йилдан буён биринчи курсларга фуппавий усулда хизмат кўрсатилади. Бу усул вақ1ни тежашда ҳам қўл келмоқда.
Кутубхонада КАА ташкил қилинган бўлиб, талабалар, илмий ходимлар, аспирантлар унииг ёрдамида ўзларига зарур китобларни бошқа кутубхоналардан сўраб олишлари мумкин.
Керакли адабиёгларни қийналмасдан топиш мақсадида кугубхонада алифбели ва системали каталоглар тузилган. Шу билан бирга, кутубхонададиссергациялар, тақризлар, янга китобларнинг бир қанча картотекалари ташкил қилинган.
Кугубхона республикадаги 14 та педағогика олий ўқув юртлари ва 37 та билим юртлари кугубхоналарига услубий раҳбарлик қилиб келмоқда.
БугунГи кунда кутубхона таркибида қуйидаги бўлимлар фаолият олиб бормоқда: 1. Маъмурий бўлим. 2. Фондларни адабиётлар билан тўлдирнш бўлими. 3. Адабиётларга ишлов бериш бўлими. 4. Матэлумотнома-библиография бўлими. 5. Илмий-методик бўлим. 6. Асосий кугубхона ўқув зали. 7. Хизмат кўрсатиш ўқув кутубхонаси. 8. Мусиқа факультети кугубхонаси. 9. Тарих ва четтиллар факультети кутубхонаси. 10. Ўзбек филологияси факультети кугубхонаси. 11. Ғ.гоқхоналардаги филиал кутубхоналар. 12. Малакаошириш факультети


242




кугубхонаси. 13. Чет тиллар ўқув зали кузубхопаси. 14. Ьалиий адабиётлар кугубхонаси.
2003 йилда кутубхонанинг умумий китоб фонди 885345 нусхани ташкил қилди. Китобхонлар умумий миқдори 14300 киши, шундан талабалар — 12600 киши. 1Пу йил кугубхона фондига '201411 нусха адабиётлар олинди.
Талабалар юқори даражада билим олишини таъминлаш мақсадида кутубхонага ҳар хил замонавий технологиялар кириб келмоқда. Кутубхона ихтиёрида 14 компьютер, 3 принтер, I телевизор, 1 видеомагнитофон. 2 аудиомагнитофон, 1 иусха кўчирувчи ускуна, 2 сканер мавжуд.
Кутубхона ўз иш фаолиятида рсспублика нашриётлари, шаҳар кутубхонадар коллектори, китоб савдоси дўконлари, Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қошидаги ўқув адабиётлари фонди, республикада фаолият олиб бораётган чет эл фирмалари, «Евросиё» фонди, кутубхоначилар уюшмаси, «Устоз* жамғармаси билан доимий равишда ҳамкорлик қилиб келмоқда.
Кутубхона университетнинг «Информатика ва ахборот технологиялари* кафедраси билан ҳамкорликда яратган «В1ЬПо» дастури орқали ўз фондининг электрон каталогини тузиш устида иш олиб бормоқда.