Eski o’zbek tilida yordamchi so'zlar

BirlÄ ko‘makchisi quyidagi m a’nolarni ifodalaydi:

Birgalik

Vosita
Holat, sabab
Payt
Yo'nalish

Kibi, yaŋlig’, bikin (o'xshatish-qiyoslash ko’makchilari)

• Kibi//kebi ko‘makchisining qo‘llanishi XIII—XIV asrlardan boshlab kuzatiladi: On tortünch äy kabi bolg’ay (Tafsir).
• Yaŋlig’ ko‘makchisining qo‘llanishi XIII—XIV asrlarda kuzatiladi: Ushbu yaŋlig’ mehnat ichrä kün kechürdi (QR)
• Bikin ko‘makchisi XIV—XV asrlarga oid she’riy asarlarda qo'llangan: Yaratti ay bikin zebä seni haq (M N)

Üzrä ko'makchisi

• üzra ko‘makchisi (üza shaklida ham qo‘llangan) ikki qismdan iborat: “yuza” ma’nosidagi üz so‘ziga jo ‘nalish kelishigi affiksi -rä qo'shilishi bilan hosil bo‘lgan. XV asrga qadar nasriy asarlarda ham , she’riy asarlarda ham qo‘llangan bo'lib, undan keyingi davrlarda asosan she’riy asarlarda uchraydi.

Üzra (üza) ko‘makchisi asosan quyidagi ma’nolarni ifodalaydi
Ish-harakatning biror narsa ustida, yuzasida bo‘lishini ko‘rsatadi: Malikni saräyda buldilar, taxt üzrà olturur (QR).
Ish-harakatning biror narsa yuzasi bo‘yicha sodir bo'lishini yoki shu narsaga qaratilishini ko’rsatadi: It yatdi, … bāshini qoli üzä urdí (Tafsir).

Ichrä ko’makchisi

• Ichrä ko‘makchisi ich so‘ziga jo ‘nalish kelishigi affiksi -rä qo‘shilishi bilan hosil bo‘lgan. Bosh kelishikdagi so‘z bilan qo‘llanadi. Bu ko‘makchi XV asrdan boshlab she’riy asarlarda qo‘llangan bo‘lib, undan oldingi davrlarda nasriy asarlarda ham uchraydi.

Ichrä ko‘makchisi asosan quyidagi ma’nolarni ifodalaydi:
Ish-harakatning biror narsa ichida sodir bo’lishini ko‘rsatadi, ya’ni “ichida”, “o’rtasida” kabi m a’nolarni ifodalaydi: Iblisni kemä Ichrä kordi (QR).
Ichrä ko‘makchisi ba’zan ish-harakatning narsa ichiga yo‘na
lishini ko‘rsatishda qollanadi, ya’ni “ ichiga” m a’nosini ifodalaydi: Shirin labi ki, jän yarasig’a namak sälur