Етакловчи шкивнинг диаметри d

Рухсат этилган ишчи юкланишнинг қийматлари [Р₀], МПа.

Тасма Тури	Dmin/
	20	25	30	35	40	45	50	60	75	100
Чарм тасма	1,4	1,7	1,9	2,04	2,15	2,23	2,3	2,5	2,5	2,6
Резина матоли тасма	1,35	1,5	1,6	1,67	1,72	1,77	1,8	1,85	1,9	1,95
Ип газламали тасма	1,35	1,5	1,6	1,67	1,72	1,77	1,8	1,85	1,9	1,95

Эслатма: Жадвал Р₀ = 1,8 Н(мм қилиб олинган ҳол учун тузилган. Агар Р₀ = 2,0 Н(мм қилиб олинса, [Р₀] нинг қиймати жадвалдагидан 10% кўп қилиб олинади; агар шкивлар пластмассалардан тайёрланган бўлса, 20% га оширилади; нам ва чангли шароитда ишлайдиган узатмалар учун 10-30 % га камайтирилади. Р₀ – тасманинг дастлабки таранглигидан ҳосил бўладиган ишчи юкланиш.
С_ - қамров бурчагининг узатма тортиш қибилиятига таъсирини инобатга олувчи коэффициент бўлиб, қуйидаги формула орқали аниқланилади ёки 7-жадвалдан танланади;
(18)
7-жадвал

^01	150	160	170	180	200	220
С	0,91	0,94	0,97	1,0	1,1	1,2

С_- тезликни узатма ишига таъсирини ҳисобга олувчи коэффициент бўлиб, қуйидаги формула орқали аниқланилади ёки 8-жадвалдан танланади;
(19)
8-жадвал

 м(с	5	10	15	20	25	30
С	1,03	1,00	0,95	0,86	0,79	0,68

С_р- ишлаш режимини ҳисобга олувчи коэффициент бўлиб, 9-жадвалдан танланади;
9-жадвал

Юкланиш характери	Машина тури	Ср
Юкланиш текис таъсир этувчи ҳоллар	Вентиляторнинг марказдан қочирма насос ва компрессорлар, токарлик ва пармалаш дастгоҳлари	1,0
Юкланишнинг ўзгариши меъёрида бўлган ҳоллар	Поршенли насос ва компрессорлар, пластинали транспортёрлар автомат дастгоҳлар	0,9
Юкланишнинг ўзгариши сезиларли даражада катта бўлган ҳоллар	Ҳаракат йўналиши қарама-қарши томонга ўзгариб турадиган юритма-лар, рандалаш дастгоҳлари, элеваторлар	0,8
Юкланишнинг ўзгариши нотекис бўлган ва зарб билан таъсир қилган ҳоллар	Кўтаргичлар, экскаваторлар, пресслаш машиналари, болғалаш ускуналари ва шу кабилар	0,7

С₀-таранглаш усули ва узатманинг горизонтал текисликка нисбатан жойлашувини ҳисобга олувчи коэффициент бўлиб, 10-жадвалдан танланади;
10-жадвал

Тасмали узатманинг тури	Узатманинг горизонтал текисликка нисбатан жойлашув бурчаги
	0^0-60^0	60^0-80^0	80^0-90^0
Тасманинг таранглиги автоматик равишда таъминланадиган узатмалар	1,0	1,0	1,0
Очиқ ва тарангловчи мосламаси бўлган узатмалар	1,0	0,9	0,8
Айқаш узатмалар	0,9	0,8	0,7
Ярим айқаш ва йўналтирувчи роликли узатмалар	0,8	0,7	0,6

Узатмада ҳосил бўладиган кучларни аниқлаш:

а) юқорида таъкидланганидек тасма шкивларга маълум таранглик билан кийдирилади. Бунда юкланишсиз дастлаб фақат таранглик кучи F₀ мавжуд бўлади:
Н, (20)
Бу ерда =1.8МПа бўлиб дастлабки таранглик кучидан ҳосил бўладиган кучланишдир;
-тасманинг қалинлиги, тасма материалига кўра 1, 2, 3 – жадваллардан танланади;
- тасманинг эни бўлиб, қуйидаги формула орқали аниқланилади ва ҳисобий қиймат ГОСТ қийматга таққосланилиб, тасма материалига кўра 1, 2, 3- жадваллардан танланади,
мм, (21)
б) айлана куч – F_t ;
H (22)
в) етакловчи ва етакланувчи тармоқларнинг таранглик кучи F₁, F₂ (марказдан қочма кучнинг тасма таранглигига таъсири ҳисобга олинмаган) (2-шакл);
; н (23)
н
2
-шакл. Шкивда тасманинг деформацияланиш ҳолати.
F₁- куч таъсирида тасма билан шкив ўртасида кантакт кучланиш юзага келиб, тасма тармоқлари нисбий деформацияланиш ҳолатида бўлади. (2а-шакл). Бунда нисбий деформация чўзилишда Гук қонунига кўра F₁- кучига тўғри пропорционал бўлиб, тасманинг ЕА – бикрлигига тескари пропорционалдир, яъни .
Агар тармоқларнинг бирида таъсир кучининг қиймати ўзгарса, яъни F₂ кучи таъсирида бўлса, (2б–шакл) тасма билан шкив ўртасидаги контакт кучланиш, ҳамда тасманинг нисбий деформацияланиш ҳолати ҳам F₂-кучи томонида ўзгарди (2б –шакл), , F₁ – кучи томонида эса ўз холида қолади.
г) шкив валига таъсир этувчи куч F_в ;
, H (24)
Тасмадаги кучланишларни аниқлаш:
Энг катта кучланиш етакловчи тармоқда бўлиб, Ғ₁ кучи таъсирида
ҳосил бўлган кучланишидир;
, Мпа (25)
Тасманинг шкивни қамраб турган жойида ҳосил бўлган эгувчи кучланиш;
, Мпа (26)
Е-тасма материалнинг эластиклик модули бўлиб, 4-жадвалдан олинди.
Капронли тасмалар учун эса Е=600 Мпа деб қабул қилинади.
Марказдан қочма куч таъсирида ҳосил бўладиган кучланиш;
Мпа (27)
тасма зичлиги бўлиб, резина-мато-чилвирли тасмалар учун 1100-1200 кг(м³, чармли тасмалар учун 1000-1100 кг(м³ , ип газламали тасмалар учун 900-1000 кг(м³ .
Максимал кучланиш эса,
Мпа (28)
Максимал кучланишнинг ҳисобий қиймати доимо резина-матоли ва чармли тасмалар учун чегаравий кучланиш дан , ип газламали тасмалар учун эса дан ошмаслиги шарт.
Тасмани узоқ ишлаш муддатига текшириш;
(29)
узатишлар нисбатини инобатга олувчи коэффицент;
тасма юкланишини инобатга олувчи коэффиценти, юкланиш даврий ўзгариш даврида (нолдан максимумгача) бўлиб, доимий юкланиш даврида эса га тенг бўлади;
тасманинг секундига айланишлар сони.