Etika va estetika

Etika va estetika
Etika va estetika qadim zamonlarda V asrda vujudga kelgan. Bu falsafiy fan. Aristotel birinchilardan bo'lib axloq haqida gapirgan. Barcha qadimgi donishmandlar estetika haqida gapirgan. Aristotel va Platon estetika rivojiga katta hissa qo'shgan. Etika - bu yashash san'ati. Sharq madaniyatida etika din doirasida rivojlangan. G'arb madaniyatida etika va estetika falsafa sifatida. Estetika mustaqil fan sifatida 18-asrda vujudga kelgan. Lyudvig van Garte estetikani alohida ta'kidladi. Estetikani tabiat haqidagi fanlardan ajratib olish kerak. Estetika hissiy bilimlar haqidagi fandir. Birinchi universitetlar 1600 yilda paydo bo'lgan. Estetik bilimlar boshqa fanlar majmuasida o‘qitildi. Etika (yunoncha “etos” yashash joyi, uy, oʻchoq, odat, xulq-atvor soʻzidan) – axloq haqidagi fan, jamiyatdagi inson xatti-harakatlari tamoyillari. Tsitseron axloq tushunchasini etika bilan bog'lab kiritadi. Axloqiy bilimlar yaxshilikdan yomonlikni ajratishga yordam beradi. Tasvir estetikaning markaziy figuralaridan biridir. Estetika - bu go'zallik va insonning o'zini o'rab turgan olamni qanday idrok etishi haqidagi ta'limotdir. Haqiqat - falsafa, ezgulikni - axloqni, go'zallikni - estetikani o'rganish. Ezgulik va go'zallik haqiqatining uchligi G'arb madaniyatining asosidir. Etika uchun asosiy kategoriyalar iroda, or-nomus, burch, vijdondir. Etika va estetika go‘zallik haqiqatini izlaydi.

__________

Madaniyat — (lot. cultura — yetishtirish — tarbiya, taʼlim, rivojlanish, eʼzozlash), jamiyat taraqqiyotining tarixan belgilangan darajasi, shaxsning hayoti va faoliyatini tashkil etishning turlari va shakllarida ifodalangan ijodiy kuchlari va qobiliyatlari. odamlar, ularning munosabatlarida, shuningdek, ularni yaratgan moddiy va ma'naviy qadriyatlar.

San'at - haqiqatning badiiy aksi. U tasviriy tasvirlarda (tasviriy san'at), tovushli tasvirlarda (musiqa), so'zda (badiiy adabiyot), shuningdek, san'atning ayrim turlarini (teatr, kino) sintez qilish orqali ham amalga oshirilishi mumkin.

Etika falsafiy fan sifatida

Etikaning umumiy xususiyatlari

Etika mavzusi

Etikaning asosiy toifalari

Etika (Aristotel) miloddan avvalgi V asr. Qadim zamonlarda juda ko'p axloqiy tushunchalar mavjud edi. Etika qarashlar tizimi sifatida keyingi davrlarda vujudga kelgan. Axloqiy qarashlarni Sokrat, Protagor, Platon, Aristotel, Demokrit kabi faylasuflar bildirgan. "Etos" so'zi Gomerda uchraydi. Oʻrta asrlarda diniy falsafa doirasida axloqiy qarashlar rivojlandi. Kelajakda axloqiy g'oyalar ham ishlab chiqilgan. Etika falsafiy fan sifatida 18-asrda vujudga kelgan. Immanuil Kant nemis klassik falsafasining vakili. Yaxshilik va yomonlik, inson harakatlarining tabiati haqida mulohaza yuritish. Kant uchun axloq qanday yashash kerakligi haqidagi ta'limotdir. Kant axloqni alohida fan sifatida ajratib ko'rsatish kerak degan fikrni himoya qildi.

Sabab, iroda, hissiyot. eng muhim xususiyatlari hisoblanadi. Kant uchun asosiy narsa sababdir. U aqlda burch g'oyasi borligiga ishondi.

Etika - (etos "uy", "odat") axloqning mohiyatini o'rganuvchi falsafiy fandir. Bu fanning markazida yaxshilik va yomonlikni farqlash muammosi yotadi. Etikaning 2 ta bo'limi mavjud. Nazariy jihat axloq nazariyasini va uning faoliyat ko'rsatish xususiyatlarini ochib beradi. Amaliy esa yashash san'ati haqida gapiradi. Axloqiy bilim tufayli inson dunyo bilan uyg'un munosabatlar o'rnatishi mumkin.

Axloq - (lotincha "Mores" umume'tirof etilgan an'analar, aytilmagan qoidalardan) jamiyatda yaxshi va yomon, to'g'ri va noto'g'ri, yaxshi va yomon haqidagi g'oyalarni qabul qiladi. Shuningdek, ushbu g'oyalardan kelib chiqadigan xatti-harakatlar me'yorlari majmui. Axloq - jamiyat tomonidan qabul qilingan tamoyillar, axloq - insonning ichki tamoyillari.

Axloq - bu shaxsning o'z vijdonining erkin irodasiga ko'ra harakat qilish uchun ichki muhiti, bu qanday harakat qilishni tanlashdir.

Etikaning asosiy toifalari

Etikaning asosiy kategoriyalari axloq va axloqiy munosabatlarning mohiyatini ochib beruvchi tushunchalardir.

Etika kategoriyasining ierarxiyasi mavjud, Kant uchun eng muhim tushuncha “uy”dir.

Yaxshilik va yomonlik butun jamiyat manfaatlari nuqtai nazaridan baholanadigan o'ta umumiy kategoriyalar bo'lib, ular bir-birisiz mavjud bo'lolmaydi.

Yaxshilik yaxshi va yaxshi so'zining sinonimidir. Yomonlik esa zarar so'zining sinonimidir. Yaxshilik va yomonlik alohida tarixiydir.

Vijdon, or-nomus va qadr-qimmat - bu shaxsning axloqiy ong darajasini tavsiflovchi kategoriyalardir. Vijdon solishtiradi.

Qadr-qimmat - bu insonning o'zida nima borligini anglashi.

Shon-sharaf - bu inson o'zi uchun belgilab beradigan muayyan chegaradir. Inson qadr-qimmatini yo'qotmasdan nimaga qodir.

Vazifa - bu yaxshilik va yomonlik haqidagi shakllangan g'oya. Jamiyatning shaxsga bo'lgan talabi.

Mas'uliyat - bu shaxs o'z zimmasiga olgan qarzning bir qismi.

Kantning "Amaliy aqlning tanqidi" etikasi bo'yicha ish.

Axloqning mohiyati, tuzilishi va vazifalari.

Axloqning mohiyati va asoslash usullari

Axloqning tuzilishi

Axloqning jamiyatdagi vazifalari

Axloq ijtimoiy ong shakllaridan biridir.

Axloqning o'ziga xosligi shundaki, u jamiyatda ob'ektiv ravishda o'rnatilgan insoniy xulq-atvor normalarini asosiy axloqiy tushunchalar va kategoriyalarda aks ettiradi. Axloq rivojlanadi,
turmushga chiqadi.

Axloqiy me'yorlar tushuncha bilan birga ong axloqini tashkil etadi, ular odamlarning xatti-harakatlari va xatti-harakatlarida namoyon bo'ladi.

Axloqiy fazilatlar
Imperativ (talabkorlik, muayyan xatti-harakatlar, me'yorlarga rioya qilish)

Normativlik (qabul qilinadigan va qabul qilinmaydigan me'yor mavjud)

Baholash (jamiyat insonning xulq-atvorini, shaxsning o'zini o'zi qadrlashini, shaxsning jamiyatga bergan bahosini baholaydi. Siz ma'qullash, kelishmovchilik va qoralash orqali baho berishingiz mumkin)

Axloqni oqlash usullari

Konventsionalizm (odat bo'yicha axloq)

Utilitarizm (ehtiyojlarni qondirish)

Absolutizm (axloq oqlashni talab qilmaydi, mumkin, keyin kerak)

Naturalizm (psixologiya, axloqni insonning tabiiy fazilatlaridan oladi)

Kosmizm (kosmos evolyutsiyasi bilan bir qatorda inson ham rivojlanmoqda)

Sotsiologik

Axloqiy ong individual va ijtimoiydir.

Estetika falsafiy fan sifatida.

Estetika fanining predmeti

Estetikaning tabiati va tuzilishi

Estetik va badiiy tushunchalarning munosabati

Ijtimoiy-gumanitar bilimlar tizimida estetika. Estetikaning vazifalari

Falsafiy mustaqil fan sifatida estetika tushunchasi 18-asrda paydo boʻlgan. Boungarter "estetik" nomini yaratdi. Sensorli bilimlar haqidagi fan. 18-asrgacha faqat tabiatni oʻrganuvchi fan hisoblangan. Estetika ta'm hukmlariga asoslanadi. Go'zallik uning mavzusi. Kant va Hegel ham estetika haqida gapirgan. Estetika san'atni tushunishga o'rgatmaydi. Estetik tarbiya buni o'rgatadi. Estetika esa inson hayotida go‘zallikning o‘rni nima ekanligini ko‘rsatishga, go‘zallik tamoyillarini aniqlashga intiladi. Estetik tajriba - bu shaxsning voqelik bilan muayyan munosabati. Bu pragmatik emas. Go'zallik - bu ko'rish yoqimli narsa. Xudolarni tasvirlashga urinish, marosimlar ibtidoiy qabiladagi estetik tushunchani idrok etish usulidir. Qadimgi Yunoniston va Rimning estetikasi taqlid qilish bilan ajralib turadi, ya'ni ular ulug'vorlikka xos bo'lgan narsani tasvirlashni xohlashdi. Uyg'unlik tushunchasi bor edi. O'rta asrlarda estetika diniy ma'noga ega edi. Ramz estetik jihatdan Xudoga yaqinroq bo'lishni anglatadi. Estetik tajribaning sinishi 20-asrda sodir bo'ladi. Yuqori ma'nolardan uzoqlashishga urinish. Abstraktsionizm, kubizm, syurrealizmning paydo bo'lishi. Yuqoridan pastgacha, yorug'likdan qorong'igacha. San'at yuzasi.

Estetika san'at falsafasi deb ataladi. Go'zallik fenomeni. Sensor bilimga qaratilgan. Estetika atamasi madaniyatning estetik tarkibiy qismlarining xususiyatlarini belgilash uchun ishlatiladi. Estetika - bu badiiy tajribani o'rganadigan fan. Baungarten - Estetika. Estetika fanining predmeti insonning voqelikni hissiy idrok etishining eng umumiy qonuniyatlaridir. Hissiy tushunish uchun nozik. tasvirlar. Bu qonuniyatlar haqidagi fan bo'lganligi sababli, ya'ni normalar, tushunchalar qanday. Qadim zamonlardan beri estetikaning klassik ideallari go'zallik, mukammallik, uyg'unlik edi. Tarixiy markazda ikkita asosiy muammo paydo bo'ldi. Estetik nima? Estetik deganda go‘zallikning shahvoniy tajribasi, umuman go‘zallik tushuniladi. Ikkinchi muammo - san'at nima? San'at yordamida inson dunyoni qanday idrok etadi? Estetika juda umumiy tushuncha yoki metro kategoriyasi bo'lib, hissiy bilishning xususiyatlari va natijalarini aniqlashga xizmat qiladi. Estetik - bu hissiy qiymat tabiatiga ega bo'lgan hodisa, dunyo tajribasi va uni baholash. Estetika - bu shaxs va olam o'rtasidagi aks ettirishning universal turini, sub'ekt borliqning to'liqligida ishtirok etishni boshdan kechiradigan qiymat munosabatlarini aks ettiruvchi kategoriya. Inson tabiati dunyosi estetik faoliyat bilan bog'liq. Estetika ma'naviy ishlab chiqarish bilan bog'liq. Estetik kategoriya badiiy kategoriya bilan bog'liq bo'lib, ular orasida ko'pincha tenglik mavjud. Ammo badiiy kategoriya chuqurroqdir. Badiiy - amalga oshirilgan estetik, san'at asarlari shaklida yaratilgan. Estetikaning vazifalari: Kognitiv, go'zallikning o'ziga xos xususiyatlarini tushunish zarurati bilan bog'liq. Amaliy, go'zallik qonunlari bilan bog'liq. Tarbiyaviy, nozik jamiyatning badiiy idealini shakllantirishdan, estetik didni shakllantirishdan iborat.