F. R. Abduraxmonov

sotsiologik vazifalami ham o‘taydi. Kasblami tabiat va jamiyat bilan bog‘liq masalalarini, insonni taraqqiyotida ulami о‘mi va aha- miyatini ko‘rsatib beruvchi - ontologik vazifani, shuningdek kasb­ga xos bo‘lgan psixologik, ruhiy jarayonlami tushuntirib bemvchi psixologik vazifasini ham bajarib boradi.

Kasb psixologiyasi “ta’lim to‘g‘risidagi” Qonunlarni jamiyat uchun uning kelajagi uchun zarurligini bilgan holda yoshlarni o‘z kasblarini egallab olishlarida o‘z yordamini beradigan fan hisoblanib amaliy ishlami hayotga tadbiq etib borish bilan bogiiq vazifalami bajarib bormoqda.
Kasb psixologiyasi fanining o‘rganishdagi metod va metodologiya bilan bog‘liq vazifalari
Kasb psixologiyasi predmetini o‘rganish davomida o‘ziga xos boigan metodologiyaga suyanishi va o‘z metodlarini shakllantirishi zarur boiadi. Bu uning eng asosiy vazifasi hisoblanadi. Bu vazifa- siz kasb psixologiyasi o‘zi o‘rganayotgan masalalarni yecha olmaydi. Kasb psixologiyasi uchun metodologik yo‘nalish bo‘lib jamiyatda hal qilinayotgan kasb bilan bogiiq jarayonlar hisoblanadi. Metodolo­giya bu obyektiv haqiqatga yaqin boiishni talab qiladi. Har bir fan voqealar haqiqatini o‘rganar ekan, metodologik yoining o‘zi ham to‘g‘ri yoi boiishi kerak. Fan metodologiyasini umumiy - alohida

• 
  maxsus tamoyilida tasniflash ma’qulroqdir. “Fanlar uchun umum- metodologiya hisoblangan metodologiya yo‘q. Jahondagi yangi sha- roit yangi umummetodologiyani yaratishga muhtoj” - deb yozadi taniqli faylasuf olim Omonulla Fayzullayev. Falsafiy bilimlar va ulami bilish bilan bogiiq boigan tamoyillar har doim fanlarga metodologiya bo‘lib qolaveradi. Falsafaborliqni o‘rganib borar ekan undagi hamma jarayonlar harakatda, o‘zgarishda, o‘zaro ta’sirda ekanligini ko‘rsatib boradi. Bu o‘zgarishlar garmoniyada (me’yorda) bo‘lmasa unda ma’lum bir jarayonlar yuz beradi. 0‘z o‘zidan sodir bo‘ladigan jarayonlarda ham harakatlar mavjud. Ularsiz na tabi- atda, na jamiyatda, na inson tafakkurida o‘zgarishlar bo‘ladi. Bu o‘zgarishlami garmonik birlikda sodir etishi o‘ziga xos bo‘lgan ijo- biy o‘zgarishlarga olib keladi. Aksincha garmoniyani buzilishi har xil tasodiflarda ko‘zga tashlanadi. Bu o‘zgarishlami hech kim kut- magan holda yuz berishi garmoniyani buzilishiga olib keladi.
  

Biz kasb psixologiyasi fani uchun umummetodologik asos bo‘lib falsafaning bilish bilan bog‘liq jarayonlarini bilamiz. Shu- ningdek kasb psixologiyasi uchun alohida metodologiya bo‘ladigan o‘rtacha umumiy metodologiyani biz alohida metodologiya sifatida qaradik. Bunda psixologiya fanlari uchun kerak bo‘ladigan shaxs bilan bog‘liq nazariyalami biz metodologiya sifatida qaradik. Max­sus metodologiya kichik, torroq bo‘lib har bir ayrim fan doirasida o‘z kuchiga ega bo‘ladi.
Kasb psixologiyasiga metodologik asos bo‘lib shaxsni kasbni egallashi bilan bog‘liq konsepsiya yotadi. Bu konsepsiyaning mohi- yati shundan iboratki ya’ni kasb tanlab, kasbni o‘zlashtirib, kasbiy mahoratga ega bo‘lib borayotgan shaxs boyib boradi, malakasi va bilimlari shakllanib boradi, kasbga xos zaruriy sifatlari rivojlanadi deb ko‘rsatiladi. Kasbiy shakllanish ziddiyatlar, qarama-qarshiliklar va destruktiv o‘zgarishlar bilan bog‘liq holda sodir bo‘ladi. Bu jarayonni tezligi va maydoni biologik va ijtimoiy faktorlar bilan sababiy bog‘liq, shaxsning o‘z faolligi, shuningdek tasodifiy sharoit- lar, hayotiy ahamiyatga ega bo‘lgan hodisalar va kasbga xos kelish- movchiliklar sababli bo‘ladi.
Kasbiy shakllanish - bu inson ontogenezining katta qismi bo‘lib, kasbni egallash to‘g‘risidagi o‘y-hayollardan tortib to bu kasbdan ketguncha bo‘lgan davrni qamrab oladi. Bu jarayonda insonning kas- biy bilimlarini va tayyorgarlikni, kasbga moslashishni, kasbiy maho- rat va kasb ustasi boiib yetishishni ko‘rish mumkin.
Kasb psixologiyasi fanining quyidagi vazifalari mavjud:

1. 
   Kasb psixologiyasi fani o‘zini fan sifatida rivojlanishi uchun zarur bo‘Igan sharoitlami izlash.
   
2. 
   Kasb psixologiyasi fani o‘z izlanish predmetini o‘rganish, tahlil qilish uchun o‘zining usullarini ishlab chiqish.
   
3. 
   Shaxs va kasb o‘rtasida sodir boiadigan munosabatlar, ular- ning jamiyat taraqqiyotiga ta’siini keng va chuqur tahlil obyekti sifa­tida o‘rganish.
   
4. 
   Jamiyat, shaxs va kasb o‘rtasida sodir boiuvchi talab, ehtiyoj va manfaatlar munosabatini tahlil qilish, ularni jamiyat taraqqiyotiga boiadigan ta’sirini o‘rganish.
   
5. 
   Yoshlarda ulaming qiziqish, intilishlaridan kelib chiqqan holda kasblar haqida tasawumi uyg‘otish, psixodiagnostik testlar orqali kasblarga yo‘naltirib turish.
   
6. 
   Insonni kasbni egallashi, kasbning ustasi, yuksak mahorat- ga ega boigan boiishi uchun shaxsga xos psixologik jarayonlami chuqur o‘rganish va shaxsga yetarli to‘g‘ri maslahatlar, yo‘nalishlar berib borish.
   
7. 
   Yoshlarni kasb tanlashlarida va jamiyatga foydali inson boiib shakllanishlarida, ularga kasb haqida, kasbga xos psixologik xususi­yatlar haqida, kasbni egallash va uni ustasi boiishlari uchun yoi - yo‘riqlar berish psixodiagnostik imkoniyatlami tushuntirib yetkazish.
   

Kasb psixologiyasini bu kabi ko‘plab vazifalarini ko‘rsatib berish mumkin. Lekin eng asosiyi uni jamiyat manfaatlari, shaxsning o‘z qiziqish, manfaatlariga qaratilgan vazifalari hisoblanadi. Shaxs va kasb o‘rtasida sodir boiuvchi va shaxsni kasbni egallashiga yordam berish kasb psixologiyasining eng asosiy vazifasi hisoblanadi.