Chorvaka – lokayata, buddizm va jaynizm-nastika guruhiga kiradi.
Chorvaka – lokayata tarafdorlari materialistik ta’limotni ilgari surganlari uchun “Veda” ning muqaddasligini tan olishmaydi. Ular olam ilohiy kuch tomonidan yaratilmagan, “Veda” haqiqiy bilim bermaydi, deb ta’kidlashadi.
Qadimgi Hindistonning moddiyuncha falsafiy maktablari orasida eng mashhuri lokayata («bu dunѐga yo‘nalish») ta’limotidir. Lokayatlar ѐki chorvoqlar maktabining asoschisi qadimgi dunѐ donishmand Brixaspatidir. Lokayatlar ta’limotiga ko‘ra, inson to‘rt moddiy unsur – tuproq, suv, olov va havodan tashkil topgandir. Ular bir-biri bilan qo‘shilib badan, his-tuyg‘u a’zolarini shakllantiradi va ular asosida ruhiy ibtido kelib chiqadi.
BORLIQ FALSAFASI KATЕGORIYALARNING
Borliqning mohiyati va mazmuni. Borliqning asosiy shakllari
Falsafa fanining borliq haqidagi masalalarni o‘rganuvchi qismi ontologiya deb ataladi. Ontologiya so‘zi yunoncha ontos (mavjudlik) va logos (ta’limot) so‘zlarining birikmasidan tashkil topgan bo‘lib, «mavjudlik haqidagi ta’limot», ya’ni borliq haqidagi fan ma’nosini ifodalaydi.
Bu atama fan tarixida birinchi bor 1513 yil R.Gokleniusning «Falsafa lug‘ati»da, so‘ngra, X.Volf (1679 -1754) ning falsafaga oid darsligida qo‘llanilgan bo‘lsada, ulardan ilgari qadimgi yunon faylasuflari ham ontologiyaning mazmunini ifodalovchi turli fikrlarni ilgari surishgan. Ular ontologiyani «haqiqiy borliqni nohaqiqiy borliqdan ajratib oluvchi borliq haqidagi ta’limotdir» deb hisoblashgan. Borliq o‘ziga ob’ektiv va sub’ektiv reallikni, mavjud bo‘lgan va mavjud bo‘ladigan olamlarni, moddiylik va ma’naviylikni, o‘tmish va kelajakni, o‘limni va haѐtni, ruh va jismni qamrab oluvchi umumiy tushunchadir. Borliqning asosiy sohalariga tabiat, jamiyat va ong kiradi.
«Materiya» tushunchasi, uning xususiyatlari va namoyosh bo‘lish shakllari haqidagi zamonaviy tasavvurlar
Borliqning moddiy shakli materiya o‘ziga barcha jismlarni, hodisalarni, jaraѐnlarni va ularning xususiyatlarini qamrab oladi. Bundan tashqari u tafakkurni ham, olamda mavjud bo‘lgan barcha aloqadorliklarni va munosabatlarni ham qamrab oluvchi umumiy falsafiy tushunchadir. Materialistlar materiyani ob’ektiv reallik, deb ta’riflashadi. Ob’ektiv reallik inson sezgilariga bog‘liq bo‘lmagan holda, undan tashqarida mavjud bo‘lgan voqelikdir. Bu butun mavjudlikning sub’ektiv reallikdan tashqaridagi qismi hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
