Falsafa tarixi” fanidan kurs ishi mavzu: Avreliy Avgustinning e’tiqod va bilim munosabatidagi qarashlar

II BOB. AVRELIY AVGUSTINNING E’TIQOD VA BILIM MUNOSABATIDAGI QARASHLAR
2.1. Avreliy Avgustinning e’tiqod va bilim munosabatidagi qarashlar
Ruh haqida ta’lim. Avgustinning fikricha, faqat odamning ruhi bor - bu uni barcha tirik mavjudotlardan ustun qo‘yadi. Ruh o‘lmas, u jismoniy, nomoddiy va butun tanaga tarqalib ketgan. Uning eng muhim qobiliyatlari - aql, iroda va xotira.
Erkin iroda muammosi. Avgustin ilohiy taqdir haqidagi g‘oyani ishlab chiqdi. Ammo dunyoda yaxshilik va yomonlik bor, shuning uchun yovuzlikning tabiati haqida savol tug‘iladi. Avgustin ta’kidlaganidek, Xudo faqat yaxshilikni yaratadi, yomonlik yaxshilikning yo‘qligi va inson faoliyati natijasida paydo bo‘ladi, chunki. Inson iroda erkinligi bilan tug‘iladi.
Jamoat hayotiga qarashlar. Avgustin ijtimoiy tengsizlikni insoniyatning qulashi natijasi deb hisoblaydi va uni jamiyat mavjudligining asosiy tamoyili deb biladi. Davlat teokratik bo‘lishi va cherkov manfaatlariga xizmat qilishi kerak. Avgustin insoniyat tarixini ikki shohlik - xudoning va erdagi shohlik o‘rtasidagi kurash sifatida tasvirlagan. Insoniyatning kichikroq qismi Xudo Shohligiga kiradi - bular chin dildan ishonadigan, “ruhga ko‘ra” yashaydigan odamlardir. Er yuzidagi shahar "tanaga ko‘ra" (imonsizlar, butparastlar) yashaydigan odamlardan iborat. Xudo shahrining er yuzidagi vakili cherkovdir, shuning uchun uning kuchi dunyoviylikdan yuqori.²
Bo‘lajak mutafakkirning oilasida hech qachon ko‘p pul bo‘lmagan, lekin ota-onalar o‘g‘liga yaxshi ta’lim bera olgan. Dastlab, bolani onasi tarbiyalagan. Tagastedagi maktabni tugatgach, o‘n yetti yoshli Avgustin Karfagenga boradi va u erda ritorika asoslarini o‘rganadi. U erda u 13 yil birga yashagan qizni uchratdi. Er-xotin farzandli bo‘lgandan keyin ham, Avreliy o‘zining past ijtimoiy kelib chiqishi tufayli sevgilisiga uylanmadi. Aynan shu davrda yangi boshlovchi bo‘lgan faylasuf o‘zining mashhur iborasini aytdi, unda u Xudodan poklik va mo‘’tadillik uchun ibodat qiladi, lekin ularni hozir emas, balki birozdan keyin yuborishni so‘raydi.
Avgustinning oilaviy hayoti natija bermadi. Onasi tanlagan munosib kelin bilan to‘y kechiktirilishi kerak edi, chunki qiz endigina 11 yoshda edi va u katta bo‘lguncha kutish kerak edi. Kuyov yillarni yangi sevgilining quchog‘ida kutib o‘tkazdi. Natijada, Avgustin yosh kelin bilan unashuvni to‘xtatdi va tez orada sevgilisini tark etdi. U ham farzandining onasiga qaytmadi.
Tsitseron asarlari bilan tanishish Avgustin uchun falsafani o‘rganishda boshlang‘ich nuqta bo‘lib xizmat qildi. Ma’naviy izlanishning boshida u manixiylarning g‘oyalari bilan sug‘orilgan bo‘lsa-da, keyinchalik ulardan hafsalasi pir bo‘lib, behuda ketgan vaqtdan afsuslanadi.
Mediolan (Milan) maktablaridan birida o‘qituvchi bo‘lib xizmat qilgan Avgustin neoplatonizmni kashf etdi, u Xudoni tashqarida yoki transsendent sifatida ifodalaydi. Bu unga ilk masihiylarning ta’limotlariga boshqacha qarashga imkon berdi. U va’zlarga borishni, havoriylarning maktublarini o‘qishni boshlaydi va monastirizm g‘oyalari bilan shug‘ullanadi. 387 yilda Avgustin Ambrose tomonidan suvga cho‘mdi.
U mol-mulkni sotadi va kambag‘allarga pul beradi. Onasining vafotidan keyin faylasuf vataniga qaytib, monastir jamoasini yaratadi. Avgustinning ruhi 430 yilda dunyoni tark etdi.
Avgustin voiz, ilohiyotchi, yozuvchi, tarix falsafasining (tarixshunoslik) yaratuvchisi sifatida tanilgan. Va uning ta’limoti tizimli xususiyatga ega bo‘lmasa-da, Muborak Avgustinning qarashlari etuk vatanparvarlik davrining tojidir. (Patristika (qisqacha) - o‘rta asrlar falsafasining mutafakkirlar ta’limotini birlashtirgan davri – “cherkov otalari”).