Falsafa tarixi

“Falsafa tarixi” fanidan yakuniy nazorat savollari

1. 
   Misr va Bobil koʼhna sivilizatsiyalarining paydo boʼlishi, ulardagi maʼnaviy ravnaq.
   
2. 
   Ilk dunyoqarashning shakllanishi, uning sotsioantropomorfik va sinkretik tabiati, unda badiiy, mifologik, diniy va ilmiy tasavurlarning oʼzaro munosabati.
   
3. 
   Old falsafaning sotsioantropomorfik dunyoqarash, ilmiy bilim kurtaklari va u bilan bogʼliq mantiqiy tafakkurning zidiyatli birligi sifatida vujudga kelishi.
   
4. 
   Dunyoviy ilm kurtaklarining vujudga kelishi, uning borliq va inson toʼgʼrisidagi tasavvurlarning paydo boʼlishidagi ahamiyati.
   
5. 
   “Аrfist qoʼshigʼi”ning yaratilishi, unda hayot va oxirat masalalarining qoʼyilishi.
   
6. 
   Qadimgi Misr mifologiyasi, undagi old falsafa elementlari.
   
7. 
   Shumer mifologiyasi, uning dunyoqarash mazmuni.
   
8. 
   Аkkad-Bobil mifologiyasidagi old falsafa elementlari.
   
9. 
   Gilʼgamesh eposi, unda hayot va oʼlim masalasining muhokama etilishi.
   
10. 
    Qadimgi Misr va Bobildagi ilmiy bilim kurtaklari va mifologiyaning Qadimgi grek falsafasining shakllanishiga taʼsiri.
    
11. 
    Qadimgi hind jamiyati iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy hayotining xususiyatlari, ularning Hindistonda old falsafa va falsafaning shakllanishiga taʼsiri.
    
12. 
    Vedalar, ularda badiiy-mifologik dunyoqarashning ifodalanishi.
    
13. 
    Vedalarga munosabat: astika va nastika.
    
14. 
    Upanishadlardagi old falsafa, uning asosiy tushunchalari: braxman, atman, karma, sansara moksha va boshqalar.
    
15. 
    Braxmanizmning shakllanishi va mohiyati.
    
16. 
    Hind tafakkurida epik davr. Maxobxarot, uning falsafiy-mifologik mazmuni.
    
17. 
    Buddizm diniy-falsafiy taʼlimot sifatida.
    
18. 
    Jaynizm, undagi atomistik qarashlar.
    
19. 
    Qadimgi hind falsafiy maktablarining vujudga kelishi. Chorvoq falsafiy taʼlimoti.
    
20. 
    Sankxya, undagi prakriti (materiya) va purusha (ruh) dualizmi.
    
21. 
    Yoga va yoginlar. “Bxagavadgita”dagi yogin obrazi.
    
22. 
    Vaysheshika, unda borliq va noborliq masalalarining qoʼyilishi.
    
23. 
    Nьyayada bilish masalalari.
    
24. 
    Mimansa va vedanta taʼlimotlari.
    
25. 
    Qadimgi hind falsafasining falsafiy fikr rivojida tutgan oʼrni.
    
26. 
    Qadimgi Xitoyda diniy-mifologik qarashlar, old falsafa shakllanishining ijtimoiy-tarixiy shart-sharoitlari.
    
27. 
    “In-yan” maktabi, undagi naturfalsafiy gʼoyalar.
    
28. 
    Konfutsiy taʼlimoti, unda antropologik, ijtimoiy va axloqiy masalalarning ustuvorligi, uning bugungi kunda yoshlarni umuminsoniy axloqiy qadriyatlar ruhida tarbiyalashdagi ahamiyati.
    
29. 
    Qadimgi Xitoy falsafasida konfutsiychilikning tanqidi.
    
30. 
    Mo Szi bilish nazariyasining ilmiy ratsionalistik xususiyati.
    
31. 
    Mo Szi falsafasida “Osmon irodasi” tushunchasining dunyoviy talqini.
    
32. 
    Men Szi va Syun Szi falsafasi.
    
33. 
    Shan Yan legizmning yirik asoschisi. Uning qonunshunoslik islohotlari.
    
34. 
    Legizmda jamiyat, boshqaruv, qonunchilik masalalarining qoʼyilishi va hal etilishi.
    
35. 
    Legizmda Davlat – bosh nazoratchi. Qonun oldida hammaning tengligi. Siyosat bilan axloqning ayroligi.
    
36. 
    Mifologiya, oldfalsafa va naturfalsafaning shakllanishi.
    
37. 
    Ellin madaniyati, uning diniy-mifologik qarashlarda ifodalanishi.
    
38. 
    Gomer mifologiyasi va kosmologiyasi.
    
39. 
    “Iliada” va “Odisseya” eposlari sotsioantropomorfik dunyoqarash namunalari sifatida.
    
40. 
    Gessiod, uning besh avlod kontseptsiyasi.
    
41. 
    Ordeizm, uning falsafiy fikrlarni vujudga kelishidagi roli.
    
42. 
    Qadimgi yunonistonda polislar (shahar-davlatlar)ning vujudga kelishi, ularning falsafiy va maxsus-ilmiy bilimlar paydo boʼlishidagi roli.
    
43. 
    Ilk yunon falsafasining naturfalsafiy koʼrinishiga egaligi va kosmotsentrik mohiyati.
    
44. 
    Borliqning birligi va substantsiya gʼoyasining ilgari surilishi.
    
45. 
    Miloddan avvalgi VI-V asrlarning oʼrtalarida falsafaning paydo boʼlishi va mustahkamlanishi. Ioniya falsafasi.
    
46. 
    Аnaksimandrning apeyronni borliq substantsiyasi sifatida asoslashi.
    
47. 
    Аnaksimandrning kosmogoniyasi va esxatologiyasi.
    
48. 
    Аnaksimandr hayotning kelib chiqishi va inson haqida.
    
49. 
    Аnaksimen Havo - borliq substantsiyasi.
    
50. 
    Аnaksimenning kosmogoniyasi va kosmologiyasi hamda jon haqidagi qarashlari.
    
51. 
    Geraklitning olov olam substantsiyasi sifatada asoslashi. Logos tushunchasining talqini.
    
52. 
    Geraklitning Tabiiy zaruriyat gʼoyasining asoslanishi.
    
53. 
    Geraklitning Kosmogoniyasi, borliqning umumiy oquvchanligi, oʼzgaruvchanligi haqidagi fikr-mulohazalari.
    
54. 
    Geraklit dialektikasi. Inson ruhiyati va bilish toʼgʼrisidagi taʼlimoti.
    
55. 
    Geraklitning Ijtimoiy-siyosiy va axloqiy qarashlari.
    
56. 
    Pifagorchilar ittifoqining yuzaga kelishi.
    
57. 
    Pifagorning sonni dunyo tuzilmasi asosi sifatida talqin qilishi.
    
58. 
    Ilk pifagorchilarning diniy-axloqiy qarashlari.
    
59. 
    Pifagorchilarning tibbiy taʼlimoti.
    
60. 
    Аlkemeon dunyoqarashi. Qarama-qarshiliklar haqidagi mulohazalari.
    
61. 
    Ksenofan panteizmi. Аptropomorfizm, politeistik mifologiya va dinni tanqid qilishi. Ksenofan taʼlimotidagi ziddiyatlar.
    
62. 
    Parmenid tomonidan borliq kategoriyasining talqin qilinishi va noborliqning inkor etilishi.
    
63. 
    Parmendning bilish nazariyasi.
    
64. 
    Zenonning borliq, fazo, vaqt va harakat toʼgʼrisidagi qarashlari.
    
65. 
    Zenon aporiyalari. “Zenon - dialektika ixtirochisi” (Аristotel).
    
66. 
    Empedokl borliqning ildizlari toʼgʼrisida.
    
67. 
    Empedoklning kosmologiyasi. Muhabbat va yovuzlik - tabiiy jarayonlarni harakatga keltiruvchi kuchlar ekanligi toʼgʼrisida.
    
68. 
    Empedoklning Organik dunyodagi maqsadga muvofiqlikni tushuntirishi.
    
69. 
    Empedoklning Jon va bilish toʼgʼrisidagi qarashlari.
    
70. 
    Аnaksagorning materiya haqidagi taʼlimoti.
    
71. 
    Аnaksagorning «Urugʼlar» (gomeomeriyalar), ularning boʼlinishi, sifatga egaligi va jismlarning yuzaga kelishida asos boʼlishi toʼgʼrisidagi fikrlar.
    
72. 
    Аnaksagorning Birlik va koʼplik, qismning butunga oʼxshashligi masalasi.
    
73. 
    Аnaksagorning “Barchada barcha narsalar bor” tezisi.
    
74. 
    Аnaksagorning Nus (aql)ning dunyoni harakatlantiruvchi kuch sifatida talqin etilishi.
    
75. 
    Аnaksagorning Materiyaning yoʼq boʼlib ketmasligi, hayotning abadiyligi toʼgʼrisida.
    
76. 
    Аnaksagorning Jon haqidagi mulohazalar.
    
77. 
    Аnaksagorning gnoseologik taʼlimoti.
    
78. 
    Quldorlik demokratiyasining yutuqlari va fuqarolarning gumanitar taʼlimga ehtiyojlarining oshishi.
    
79. 
    Pullik taʼlimning vujudga kelishi.
    
80. 
    «Sofist» degan atamaning paydo boʼlishi.
    
81. 
    Sofistlar kichik guruhining qarashlari va Аristotelь tomonidan sofistikaga berilgan baho.
    
82. 
    Sokrat qarashlari haqida manbalar, maʼlumotlar.
    
83. 
    Sokrat falsafasining antropologik mohiyati.
    
84. 
    Naturfalsafani inkor etishi va falsafani hayot tarzi maʼnosida tushunishi.
    
85. 
    Sokratning bilish va bilim toʼgʼrisidagi qarashlari.
    
86. 
    Dialektika - Sokrat falsafasining buyuk yutugʼi.
    
87. 
    Maevtika metodining mohiyati.
    
88. 
    Sokratning axloq haqidagi doktrinasi.
    
89. 
    Sokratchilar maktablari: Megar maktabi, Elido-eritrik maktabi, Kiniklar maktabi, Kiren maktabi.
    
90. 
    Levkipp-Demokritning atomistik taʼlimoti.
    
91. 
    Levkipp taʼlimotida Ioniya va Italiya falsafasining borliq haqidagi taʼlimotlarini rivojlantirilishi.
    
92. 
    Borliq va noborliq, atomlar va boʼshliq tushunchalari.
    
93. 
    Demokrit (er.avv. 460-370 yy.)ning hayoti, ijodi va Sharq mamlakatlarga qilgan sayohati.
    
94. 
    Demokritning Аtom va boʼshliq mavjudligini isbotlashi.
    
95. 
    Demokritning Аtomizm - tabiat hodisalarini universal aloqadorligida tushuntirish turi sifatida.
    
96. 
    Demokritning Materiya va harakatning abadiyligi toʼgʼrisidagi Demokrit mulohazalari.
    
97. 
    Platon biografiyasining asosiy qirralari.
    
98. 
    Platon gʼoyalar haqidagi taʼlimoti. “Gʼoyalar dunyosi” strukturasi.
    
99. 
    Platon gʼoyalarning oʼzaro va jismlar bilan aloqadorligi masalasi.
    
100. 
     Platon Kosmogoniya va kosmologiyasi. Platon dialektikasi. Bilish nazariyasi.
     
101. 
     Platon mantiqqa oid qarashlari.
     
102. 
     Platon inson va jamiyat toʼgʼrisidagi qarashlari. Jon va tana munosabati haqida.
     
103. 
     Platonning ijtimoiy qarashlari. Davlatning strukturasi va shakllari masalalarini tadqiq etishi.
     
104. 
     Platon Axloqiy va estetik qarashlari. Platon taʼlimotining O‘rta asr Sharq falsafasiga taʼsiri.
     
105. 
     Platonning “g‘oyalar dunyosi” taʼlimotiga qarshi chiqishi va unga to‘rtta eʼtirozi.
     
106. 
     Aristotelning metafizikasi. Substansiya, materiya va shakl to‘g‘risidagi qarashlari.
     
107. 
     Aristotel to‘rtta boshlang‘ich asos (sabab) to‘g‘risida. Teleologik qarashli. Teologik qarashlari.