Falsafada borliq muammosi Gnoseologiya – bilish nazariyasi to’g’risidagi ta’limot Falsafada Rivojlanish muammosi

Зарурият ва тасодиф. Объектив оламни билишда зарурият ва тасодиф категорияси муҳим фалсафий-методологик аҳамиятга эга. Зарурият – нарса ва ҳодисаларнинг вужудга келиши, шаклланиши ва ривожланишини таъминлайдиган шарт-шароитлар, муносабатлар мажмуасидир. Тасодиф эса – заруриятнинг намоён бўлиш шаклидир.
Зарурият ва тасодиф категорияси оламни фалсафий билишнинг муштараклигини ва самарадорлигини таъминлайди.
Шу нуқтаи назардан, заруриятни туркумлаштирганда, унинг макон ва замондаги структуравий тузилишини ташкил қилган элементларини системали-структурали таҳлил қилиш лозим. Шунингдек, заруриятни сабаб-оқибат муносабатлари тарзида тушуниш лозим. Зарурият нарса ва ҳодисаларнинг муқаррар ривожланиш қонуниятдан келиб чиқади ҳамда объектив сабаблар тизимига асосланади. Масалан, Ўзбекистон мустақилликка эришгандан кейин, бозор иқтисодиёти муносабатларига ўтиши тарихий обеъктив заруриятдир, унинг «ўзбек модели» асосида амалга оширилиши заруриятнинг конкрет намоён бўлишидир. Бунда тасодиф «субъективлаштирилган» жараён сифатида кўзга ташланса ҳам, объектив ҳодисадир. Чунки, Ўзбекистоннинг тарихий, ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва маънавий ривожланишининг миллий хусусиятлари, бозор муносабатларига ўтишнинг характерини белгилаб беради.

Mavzuga doir savollar

1. 
   Borliq nima?
   
2. 
   Borliqning xususiyatlarini ajratib bering.
   
3. 
   Substansiya va materiya deganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Fazo va vaqtning topologik va metrik xususiyatlari qanday?
   
5. 
   Rivojlanish nima?
   

Mustaqil o’rganish uchun mavzular

1. 
   Hayotning paydo bo’lishi haqidagi falsafiy qarashlar.
   
2. 
   Falsafa tarixida substansiyaga bo’lgan yondashuvlar.
   
3. 
   Makon va vaqtning umumiy xossalari
   
4. 
   Falsafada harakatning talqini
   
5. 
   Inson va noosfera
   

1¹Антология мировой философии. М, 1969. Ч.II. 748-б.

1^ Аристотель. Сочинения в 4 т. М., 1975, т.1. 141.-б.

2^ Drevnekitayskaya filosofiya v 2- x t.t. I.M. 1972. S. 121.

1¹ Философский энциклопедический словарь. М., 1983. С. 628.

2² Қаранг: Клизовский А.Й. Основы миропонимания новой эпохи. Таллин, 1991. С. 15.