Dunyo - Geotsentrik dunyo - bu
- shunday dunyoki atribut-
- lari universal mazmu-
- nining, inson tanasi
- mavjudlik shart-sharo-
- itlarida namoyon bo‘luv-
- chi atributlarning uni-
- versal mazmuniga mos
- kelishidir
- Atributlarning uni-
- versal mazmuni inson
- tanasining mavjudlik
- shart-sharoitlarida
- namoyon bo‘luvchi atri-
- butlarning univer-
- sal mazmunidan farq
- qiluvchi moddiy ob’ekt
- nogeotsentrik dunyo
- deb ataladi.
- Geotsentrik va nogeotsentrik
- moddiy tizimlar
- Hozirgi davrda materiyaning uch
- tarkibiy darajasi farqlanadi:
- -mikrodunyo – «...dan tashkil topadi» tamoyili amal qilmaydigan atom-
- lar va elementar zarralar dunyosi.
- megadunyo – koinot dunyosi (sayyoralar, yulduzlar komplekslari, galak-
- tikalar, megagalaktikalar);
- makrodunyo – barqaror shakllar va insonga mos kattaliklar dunyosi
- (unga molekulalarning krisstallashgan komplekslari, organizmlar,
- organizmlarning hamjamiyatlari ҳам киради);
- Materiya tuzilishi haqidagi tabiiy-ilmiy ta’savvurlar
- Gravitatsion
- (kvantlar-gravitonlar)
- Elektromagnit
- (kvantlar - fotonlar)
- Elektron-pozitronli
- (kvant elektronlar, pozitronlar)
- Yadro
- (kvantlar - mezonlar)
- Dunyoning birligi va
- rang-barangligi.
- Dunyo cheksiz yaxlitlik sifatida o‘zgarmas
- va ayni vaqtda o‘zining ayrim qismlari
- va ko‘rinishlarida o‘zgaruvchan bo‘lib,
- o‘zini muttasil shakllanish va o‘zgarish
- jarayonlarida namoyon etadi. U nafaqat
- shakllanish va o‘z tuzilmasini murakkab-
- lashtirish yo‘lida, balki aksincha – buzi-
- lish va tanazzul yo‘lida ham harakatla-
- nadi va rivojlanadiki, bu uning sifat
- va miqdor ko‘rsatkichlari muttasil o‘zga-
- rishida aks etadi.
- Shunday qilib, dunyo, bir tomondan, o‘z
- rang-barangligida bir jinsli emas, bosh-
- qa tomondan esa, o‘zining barcha tarkibiy
- qismlarining uzviy birligini tashkil
- etib, muayyan universal yaxlitlik
- hisoblanadi.
- Ko‘rsatilgan muammoning yechimi u yoki bu
- faylasuf dunyoqarashi, uning mazkur dunyo-
- qarashga asoslangan pozitsiyasiga bevosita
- bog‘liq. Ruh (Xudo, o‘lmas g‘oyalar, ong va sh.k.)
- moddiy va ko‘lamli tabiatdan tashqaridagi
- asos deb hisoblaydigan faylasuflar dunyo-
- ning birligi muammosiga boqiy, yaratilma-
- gan va turli atributlarga ega bo‘lgan mate-
- riyani butun borliqning asosi sifatida
- e’tirof etadigan faylasuflarga qaragan-
- da butunlay boshqacha yondashadilar.
- Birinchi holda idealistlar to‘g‘risida so‘z
- yuritiladi. Ularning qarshisida butun dunyo
- ikki ko‘rinishda namoyon bo‘ladi: birinchisi
- – ideal (chin) dunyo, ikkinchisi – moddiy,
- ashyoviy (o‘tkinchi) dunyo. Bu yerda dunyoning
- birligini tasdiqlovchi nuqtai nazarlar
- ham, mazkur birlikni rad etuvchi nuqtai
- nazarlar ҳам бўлиши мумкин.
- Dunyo birligining fun-
- damental asoslari.
- Inson tajribasi doimo cheklangan, u cheksiz-
- likni empirik yo‘l bilan aniqlay olmaydi.
- Cheksizlikni qayd etish uchun sezgi organlari
- ma’lumotlariga tafakkur faoliyatini ham
- qo‘shish lozim. Cheksizlik intiholi narsal
- orqali mavjud bo‘ladi. Inson aqli ayni shu
- aloqa va ketma-ketlikni, intiholi narsalar
- umumiyligining cheksizlikka teng bo‘lgan
- ayni shu shaklini aniqlайди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
