Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: G‘arb falsafasi

Anaksimen (mil. avv.588-525 yy.)

• Borliqning asosida havo yotadi. Uning fikricha, tabiatdagi hamma tabiiy hodisalar havoning quyuqlanishi yoki suyuqlanishidan hosil bo‘ladi. Havoning suyuqlanishi uni o‘tga, olovga; quyuqlanishi esa uni shamolga, bulutga keyin esa suvga, yerga, oqibatda toshga aylantiradi.
• Havo - hayotning va ruhiy hodisalar asosi.
• Yer - yassi tekislik ko‘rinishida bo‘lib, havoda muallaq.
• Xudo tabiatdir.

Anaksimandr (mil. avv. 610-547 yy.)

• Barcha mavjud narsalarning birinchi sababi va asosi apeyron
• Apeyron nomuayyan, konkret bo‘lmagan, umumiy moddadir, «apeyron» hamma konkret narsa va buyumlarning negizini tashkil qiladi.
• Xudo - borliqning asosidir.
• Olamning markazi - Yer bo‘lib, silindr shaklida, havoda muallaq osilib turgan holatda.
• Yer yuzini birinchi geografik xaritasini tuzgan.

Dunyoning birlamchi unsurini Geraklit olovda ko‘rdi.

• Dunyoning birlamchi unsurini Geraklit olovda ko‘rdi.
• U moddaga xos bo‘lgan qonuniylik zaruriyati haqidagi masalani dunyoning dialektik rivojlanishi holati bilan bog‘lab tushuntirdi.
• «Hamma narsa oqimda, hamma narsa o‘zgarishda», «bir daryoga ikki marta sho‘ng‘ib bo‘lmaydi».

Efesslik Geraklit
(mil. avv. 530—470 yy.)
Asosiy qarashlari
Olamning boshlang‘ich asosini olov deb hisoblagan;
Qarama-qarshiliklar birligi va kurashi qonunini yaratgan-dialektikaning asosiy qonuni (Geraklitning muhim falsafiy kashfiyotlaridan);
Butun olam doimiy harakat va o‘zgarishda deb hisoblagan (ariqdan oqqan suvga ikki marta oyoq bosib bo‘lmaydi);
Tabiatdagi moddalarning almashinuvi va tarixning davriyligi tarafdori bo‘lgan;
Olamning nisbiyligini tan olgan. (dengiz suvi inson uchun iflos, baliq uchun esa toza, turli vaziyatlarda insonning aynan bir xil xatti harakati ham yaxshi ham yomon bo‘lishi mumkin);
Inson va olam ruhining moddiyligini tan olgan;