Fan: biologiya

Yangi mavzuning bayoni: Siz avvalgi mavzuda tur tushunchasi bilan tanishdingiz. Haqiqatan ham, 
tur bir-biriga o‘xshaydigan, bir-biri bilan chatisha oladigan organizmlar yig‘indisidan iborat murakkab bo‘lgan 
tuzilmadir. U mazkur tur tarqalgan, nisbatan kichik, alohida arealda yashaydigan populatsiyalarga – kichik tabiiy 
guruhlarga bo‘linib ketadi. Bir populatsiya ikkinchi populatsiyadan nisbatan 
alohidalashgan bo‘ladi. Populatsiya – tur areali ma’lum hududni egallagan, bir-biri bilan erkin chatisha oladigan 
yoki boshqa populatsiyalardan nisbatan alohidalashgan, bir turga kiruvchi organizmlar guruhi. Populatsiya doirasida 
organizmlar oila, gala, poda bo‘lib yashaydilar. Lekin ular turg‘un holatda bo‘lmay, tashqi muhit ta’sirlari ostida 
tarqalib ketishi yoki bir-biri bilan qo‘shilib ketishi mumkin. 
Turning arealda egallagan joyiga qarab unda populatsiyalar soni har xil bo‘ladi. Keng arealda va sharoiti xilma-xil 
joylardagi turlarda populatsiyalar soni ko‘p, tor arealda tarqalgan turlarda populatsiyalar soni kam bo‘ladi. Har xil 
turga kiruvchi populatsiyalar bir-biridan, avvalo, egallagan areali hajmi bilan farq qiladi. Areal hajmi hayvonlarning 
harakatlanish tezligi, o‘simliklarning esa chetdan changlanish masofasiga bog‘liq. Тоk shilliqqurtining harakatlanish 
radiusi bir necha o‘n metr bo‘lsa, shimol tulkisining harakatlanish radiusi bir necha yuz kilometrga cho‘ziladi. 

---

www.sadikov.uz @sadikov_uz
Mazkur dars ishlanmalar to’plamidan faqat namuna sifatida foydalansa bo’ladi!
Etologik alohidalanish hayvonlarning xatti-harakati bilan aloqador. Ba’zi qushlarning o‘ziga xos sayrashi, 
urg‘ochisini o‘ziga 
jalb qilishi bilan bir-biridan farq qilishi bunga yorqin misoldir.  Populatsiya to‘lqini. 
1939-yil 1940-yil 1948-yil 1954-yil Alohidalanishning turli shakllari uzoq muddat davomida har xil allellarga ega 
organizmlarning erkin chatishishini bartaraf etadi, ya’ni reproduktiv alohidalanishga olib keladi. Bu esa o‘z 
navbatida alohidalashgan organizm guruhlari bir-biridan farq qilishga, yangi turlarning paydo bo‘lishiga olib keladi 
Alohidalanish. Tabiatda populatsiyalarning aralashib ketishiga geog rafi k, 
biologik, ekologik va boshqa alohi dalanishlar toʻsqinlik qiladi. Alo hidalanish har xil populatsiyalar individlarining 
qisman yoki to‘liq cha tishmasligidir. Populatsiyalar orasida genlar oqimi bo‘lib turganda, ularda genetik farqlar 
to‘plan maydi. Alohidalanish esa irsiy axborot almashinuvini to‘xtatadi va 
populatsiyani yangi mustaqil gene tik tuzilmaga aylan tiradi. Alohi dalanishning bir qancha turlari farq qilinadi. 
Mustaxkamlash: 
1. Populatsiya deb nimaga aytiladi? 
2. Populatsiya genofondidagi genlarning tasodifi y o‘zgarishi nima deyiladi? 
3. Populatsiya to‘lqini nima? 
4. Populatsiya genofondi qaysi jarayonlar natijasida o‘zgaradi? 
5. Organizmlarda alohidalanish xillarini aytib bering.