Fan: Jahon tarixi Sinf 8 Dars – 1

Darsning tarkibiy qismlari:

№	Dars bosqichlari	Vaqti
1.	Tashkiliy qism	3 minut
2.	O`tilgan mavzuni takrorlash	10 minut
3.	Yangi mavzu bo`yicha guruhlarda ishlash	20 minut
4.	Yangi mavzuni mustahkamlash	9 minut
5.	O`quvchilarni baholash	2 minut
6.	Uyga vazifa	1 minut

Darsning borishi

I. Tashkiliy qism:

O`quvchilar bilan salomlashish, davomatni aniqlash, uyga berilgan vazifalarni tekshirish.Dunyo yangiliklarini so`rash.

II O`tilgan mavzuni takrorlash:

1. Fransiyada mutloq monarxiya qay tariqa qaror topdi?

2. Fransiyada reformatsiya qay tariqa tarqaldi?

3. Fransiyada nega diniy urush yuz berdi?

4. Katoliklar bilan protestantlar (gugenotlar) o`rtasidagi urush qanday natija bilan tugadi?
Yangi mavzu bayoni:

Inqilobning sabablari. XVIII asr oxirlarida ham Fransiyada y . hamon o 'rta asr feodal tartiblari hukm surardi. U qishloq xo 'j aligi mamlakati edi. XVIII asr oxirida ham Fransiyada hali sanoat inqilobi yuz bermagan edi. Manufaktura ishchilariga faqat yakshanba kunigina korxona tashqarisiga ehiqishga ruxsat berilardi, xolos. Iehki savdo bojxona chegara siquvi va har bir viloyatning o'zlari o'rnatgan yo'l solig'idan aziyat chekardi. Buning ustiga, burjuaziya qanchalik boy bo'lmasin, u siyosiy huquqqa ega emas edi. Davlatni boshqarish amalda mamlakat aholisining atigi 4 foizini tashkil etuvchi ruhoniylar va dvoryanlar qo 'lida edi. Ular soliq to 'lashdan ozod edilar. Mamlakat qurolli kuchlarida zobitlik lavozimini faqat dvoryanlar egallashgan.Butun mamlakatni boqayotgan uchinchi toifa mamlakatni boshqarish ishiga yaqinlashtirilmas edi. Mamlakatda mutlaq monarxiya hukm surardi. Inson huquqlari tushunchasi qirollar uchun qog'ozdagi g'oyalar edi, xolos.

Bundan tashqari, Fransiya XVIII asr oxirlarida tashqi siyosatda ham muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Bu esa uning xalqaro obro' sini pasaytirib yubordi. Inqilobning boshlanishi. Vaziyat inqilob yuz berishining oldini olishni talab etardi. Shunday sharoitda Lyudovik XVI 1789- yilda General shtatlaiini chaqirdi.Barcha toifalarga General shtatlarga o 'z talablarini yozma ravishda topshiiish huquqi ham berildi. Qirol bo' shab qolgan mamlakat xazinasini to'ldirish uchun yangi soliqlar joriy etilishini va General shtatlar uni tasdiqlashi zarurligini ma'lum qildi. Biroq uchinchi toifa yuqori imtiyozli toifalarning mol-mulkini soliqqa tortishni talab qildi. Oqibatda parlamentda bo 'linish yuz berdi. Parij aholisi uchinchi toifaning talabini qo'llab-quvvatladi. 1789- yilning 17- iyunida uchinchi toifa deputatlari o'zlarini butun millat vakillari deb e'lon qildilar. Shuningdek, yangi parlament - Milliy Kengash tuzdilar. 9- iyulda Milliy Kengash o'zini «Ta'sis majlisi» deb e'lon qildi. Xalq qurollana boshladi. 14- iyul kuni Fransiya mutlaq monarxiyasining tayanchi Bastiliya (davlat qamoqxonasi) egallandi. Qattiq qo'rqib ketgan Lyudovik XVI yon berishga majbur bo'ldi. Feodal tartiblarning bekor qilinishi. Mutlaq monarxiyaning qulashi mamlakatda tinchlik o 'r- natilishiga olib kelmadi. Aksincha, butun mamlakatni endi dehqonlar qo'zg'oloni qamrab oldi. Ular feodal majburiyatlarini bajarishdan bosh tortdilar. Oziq-ovqat omborlarini egallab oldilar, feodallarning qo'rg'onlariga o't qo'yib, yoqib yubordilar. Natijada Ta'sis majlisi «Imtiyozlami tugatish haqida dekret» ehiqarishga majbur bo 'ldi. Unga ko 'ra feodal tartiblar bekor qilindi. Inson va fuqaro huquqlari Deklaratsiyasi. 1789- yilda Ta'sis majlisi yana bir muhim hujjat - «Inson va fuqaro huquqlari Dek- laratsiyasi»ni qabul qildi. U «bareha odamlar ozod va teng huquqli bo 'lib tug'iladilar» degan so'zlar bilan boshlanardi. Deklaratsiya xalqni «hokimiyatning manbai» deb e'lon qildi. Shuningdek, feodal va toifa imtiyozlarini bekor qildi. So'z, matbuot erkinligini e'lon qildi. Fuqarolarning qonun qabul qilishda ishtirok etishi erkinligini hamda xususiy mulkning daxlsiz va muqaddasligini belgilab qo'ydi. Ayni paytda qirol huquqlari cheklandi. Konstitutsiyaning qabul qilinishi. 1791- yilda Fransiya tarixida birinchi marta mamlakat Konstitutsiyasi qabul qilindi. Konstitutsiya 25 yoshga to'lgan barcha erkak kishilarga saylash huquqini e'lon qildi. Konstitutsiyaga ko 'ra parlament - Qonun chiqaruvchi majlis tuzildi. Shu davrdan boshlab parlamentda siyosiy partiyalar faoliyat ko'rsata boshladi. Ularning ichida eng yetakchilari «jirondachilar» va «yako- binchilar» partiyalari edi. Parlamentga o'tkazilgan saylovda «jiron- dachilar» partiyasi g 'alaba qozondi va parlamentda ko 'pchilik o 'rinni egalladi. Parti y a qirol bilan murosa yo 'lini tanladi. Bu paytga kelib ichki og 'ir vaziyatga tashqi xavf ham qo' shildi. Qo' shni monarxiya davlatlar Fransiyaga hujum uyushtirdilar. 1792- yilda Qonun chiqaravchi Majlis «Vatan xavf ostida» chaqirig'i bilan xalqqa murojaat qildi. Jirondachilar mamlakat mudofaasini uyushtira olmadilar. Bu esa mamlakatda keskin norozilik keltirib chiqardi. 1792- yil 10- avgust kuni esa Parijdaqurolli qo'z- g'olon boshlandi. Bunday sharoitda parlament qirolni hokimiyatdan mahmm etish va yangi parlament - Milliy Konventga saylov o'tkazish haqida qaror qabul qilishga majbur bo'ldi. Lyudovik XVI esa hibsga olindi. Shu tariqa 1792- yilning 10- avgustida Fransiyada monarxiya ag'darib tashlandi. Yakobinchilar qirolni darhol sud va qatl qilishni, Respublika e'lon qilinishini, feodal qaramlikni butunlay tugatishni va chet ellik bosqinchilarga qarshi inqilobiy urush olib borishni talab etdilar. Yakobinchilaming ko 'zga ko 'ringan arboblari M. Robespyer, J.P. Marat, J. Dan ton, Eber va Shomettlar edi. 21- sentabrda Fransiya Respublika deb e'lon qilindi. Lyudovik XVI esa qatl etildi. Respublika feodal- toifaviy tengsizlikni bekor qildi. Mamlakat shiori erkinlik, tenglik, birodarlik bo 'lib qoldi.