Fan: Kompyuter arxitekturasi mustaqil ish mavzu: Neyrokompyuterlar Bajardi: Yuldashev Umrbek Tekshirdi: Xudayberganov Otaxon Xorazm 2022 Neyrokompyuterlar Reja

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKASIYALARINI RIVOJLANTIRISH
VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
“KOMPYUTER INJINIRINGI” FAKULTETI


Fan: Kompyuter arxitekturasi

MUSTAQIL ISH

Mavzu: Neyrokompyuterlar


Bajardi: Yuldashev Umrbek
Tekshirdi: Xudayberganov Otaxon


Xorazm 2022
Neyrokompyuterlar

Reja:

1. 
   Zamonaviy neyrokompyuterlar
   
2. 
   Neyrokompyuter arxitekturasi
   
3. 
   Neyrokompyuterlarning tasnifi
   

Inson aqliga xos va o`xshash narsani yaratish va undan murakkab ishlarda foydalanish fikri qadimdan kishilarni o`ylantirib kelgan. 14 asrda yashagan olim R.Lulliy tushunchalar klasifikatsiyasiga asoslanib mashina yaratishga harakat qilgan.
18 asrda yashagan G.Leybnits va R.Dekart bir-biridan mustaqil holda xamma fanlar bo`yicha universal til taklif etishgan. Ushbu taklif sun’iy intellekt rivojiga asos bo`ldi.
Sun’iy intellektning fan yo`nalishi sifatida rivojlanishi EXM paydo bo`lganidan so`ng mumkin bo`ldi. Bu narsa 20 asrning 40-yillariga to`g`ri keladi. Shu paytda N.Viner yangi fan kibernetikaga asos soldi.
Sun’iy intellekt termini (artifikal intelligence) 1956 yilda Amerikada taklif etildi. Sun’iy intellekt tan olingandan ko`p o`tmasdan u ikki asosiy yo`nalishga ajraldi: "Neyrokibernetika" va "qora quti" kibernetikasi. Faqat - xozirgi paytga kelib bu ikki yo`nalish yana qo`shilish tendentsiyasiga yo`l tutmoqda.
"Neyrokibernetika" yo`nalishini quyidagicha izoxlash mumkin: O`ylashi va fikr kilishi mumkin bulgan birdan-bir ob’ekt bu-inson miyasidir. Shuning uchun boshka yaratiladigan fikrlovchi qurilma uning tuzilishini aks ettirishi kerak.
Shunday kilib neyrokibernetika inson miyasiga uxshash strukturalarni modellashtirishga karatilgan. Fiziologlar tomonidan inson miyasida uzaro boglangan va uzaro amal kiluvchi 10^21 tadan ko`p nerv tukimalari -neyronlar borligi oldindan aniklangan. Shuning uchun neyrokibernetika maksadi neyronlarga uxshash elementlarni yaratish va ulardan amal kiluvchi birikmalar tuzish edi. Bu birikmalarni neyron tarmoklari (neyroset) deb qabul qilingan.
Birinchi tarmoqlar Amerika olimlari G.Rozenblat va Mak-Kamok tomonidan 50-yillar oxirida yaratilgan. Bunda inson kuzini va uni miya bilan alokasini modellashga xarakat qilingan edi. Ular yaratgan qurilma perientron deb atalgan.
Ushbu qurilma bir ko`rinishda yozilgan xarflarni ajrata olgan, lekin uning ikkinchi ko`rinishini ajrata olmagan, masalan A, kabi ko`rinish bu qurilma uchun ikkita belgi xisoblangan.70-80 yillarga kelib bu yo`nalishdagi ishlar kamaya boshladi. Birinchi urinishlar natijasi muvaffaqiyatli emas edi. Buni mualliflar usha paytda bulgan EXMlar ishlash tezligi past va xotirasi kichikligi bilan izoxlaganlar.
80-yillarga kelib Yaponiyada bilimlarga asoslangan EXM 5-avlod bazasida 6- avlod EXM yaratildi, bu bilan tezlik va xotira kamchiliklari amalda olib tashlandi. Bu kompyuterlar neyrokompyuterlar deb ataldi. Parallel ishlovchi kompyuterlar-transpyuterlar paydo buldi. Neyrokompyuterlar uchun maqsad belgilarni ajratish bulib koldi.
Xozirgi davrga kelib neyron tarmoqlari ajratishning uch yo`nalishi mavjud:
- barcha algoritmlarni bajara oluvchi mikrosxemalar birligidan iborat maxsus kompyuterlaryaratish;
- tez ishlovchi kompyuterlarga asoslangan maxsus dasturlar yaratish;
- yukoridagi ikki yo`nalishni birlashtirish, ya’ni xisoblash bir kismni maxsus sxemalar, bir kismini dasturlar bajaradi.
"Qora quti" kibernetikasi yo`nalishi neyrokibernetikaga karama-karshidir.
"O`ylovchi" qurilma kanday kurilgani axamiyatga ega emas. Asosiysi, berilgan kursatmaga u inson miyasidek javob kaytarsa etarli.
1963-70 yillarga kelib sun’iy intelekt masalalariga matematik mantiq usullarini qullay boshlashdi. Shu asnoda 1973 yilda Prolog algoritmik tili yaratildi. 70-yillar urtalarida AKShda mutaxassis -ekspertlar bilimini modellashtirish goyasi tug’ilishi sun’iy intellekt amaliy qullanilishida katta turtki buldi. AKSh da birinchi bilimlarga asoslangan tizimlar, ya’ni ekspert tizimlar paydo buldi. MUCIN va DENDRAL nomli meditsina va ximiyada qullaniluvchi ekspert tizimlar qo’llanila boshlandi.
80-yillar urtalaridan boshlab sun’iy intellekt tadbirkorlik mashg’ulotiga aylana bordi. O`z-o`zini uqitish tizimlariga bulgan qiziqish kuchaya bordi.