Fan: matematik modellashtirish asoslari

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
Fan: matematik modellashtirish asoslari

FAN: MATEMATIK MODELLASHTIRISH ASOSLARI

Ma'ruzachi: Ro`zaliyev Sherzodjon Avazjonovich, Amaliy matematika va informatika kafedrasi o'qituvchisi

Olimdagi ozbekiston Respublikasining taraqqiy etgan mamlakatlar qatoridan munosib onaviy salohiyati, iqtisodiy ogquv maskanlarida sifatli kadrlarni etkazib berish masalasi dolzarb hisoblanadi.

Oqitishning maqsadi - talabalarga turli jarayonlarning matematik modelini qurish, ularni taxlil qilish. molellashtirish bosqichlari va qonuniyatlarini orgatish va ixtisoslik fanlarini oqitishning vishfasi - tekshirilishi lozim bollash davomida quyidagi asosiy bosqichlar ketma- ketligini bajarishni nazarda tutadi: maplash. tekshirish maqsadini aniqlash, loyixaning bajarish rejasini tuzish, muammoni tavsiflash, modelni qurish, masala echimining algoritmini yaratish, hisoblash usulini ishlab chiqish, dasturlarni texnik jixatlarini ishlab chiqish, dastur tuzish va ularni sozlash. modelning adekvatligini tekshirish olingan natijalarni amaliyotga tadbiq etishdan iborat.

Fan bonikma va malakalariga quyidagi talablar qoyiladigan talablar, matematik modellarni qurish bosqichlari, matematik modellarni taxlil kilish, modelni real obtkaziladigan nazariy va amaliy tadqiqotlarni ollashni. diskret modellar qurishda tejamkor va turgrtasida muvofiqlik o o`lchov, me`yor) - biror ob`ekt yoki ob`ektlar tizimining obrazi yoki namunasidir. Masalan, yerning modeli - globus, osmon va undagi yulduzlar modeli rganish natijasida noaniq va tolmagan ma'lumotlar olish mumkin. Lekin bu koinotga uchish, atom yadrosining sirini aniqlash, jamiyatning rivojlanish qonunlarini egallash va boshqalarga xalaqit bermaydi. Ular asosida olaroq akslantirishi zarur. Modelning taqribiylik xarakteri turli kolishi mumkin. Masalan, tajriba o bilish ob'ektlarini ularning modellari yordamida tadqiq qilish, mavjud predmet va hodisalarning modellarini yasash va organishning yagona vositasiga aylanadi. Mavhum, olisda joylashgan ob'ektlar, juda kichik hajmdagi ob'ektlarni olmaydi, ular bilan raqobat qilmaydi. Aksincha uning sintezlash rolini ta'kidlamasdan bollash turli metodlar va yondoshuvlar tuman yoshimcha yangi ragmutaxassislar tadqiqotchilar va tadbirkorlar, siyosatchilar va harbiy qo modellashllanilish maydonini kengaytirdi. Albatta, matematik modellashtirish samarali bolgan professional talablarga javob berishi kerak: asosiy tushunchalar va farazlarni aniq for-mulirovkasi, ishlatilayotgan modellar adekvatligining aposterior analizi, hisoblash algoritmlari toriligining kafolatlanishi va h.k.
Agar , ya'ni murakkab formallashgan ob'ektlar ishtirokida sistemalarni modellashtirish haqida gap ketganda, yuqoridagi talablardan tashqari matematik va maishiy atamalarni (bir xil eshitiluvchi, ammo turli ma'noga ega) aniq farqlash, hodisa va jarayonlarni ollash va boshqa bir qator talablar ham qog modellash sistemalariga tadbiq etilishi metodologik imperativdir. Faqat uning bajarilishigina zaruriy yuqori texnologiyali, raqobatbardosh va rang-barang moddiy va intellektual mahsulotga ega bozgarmas va tadqiqotlarda bundan samarali foydalanish mumkin. Bu matematik modellar universalligi xossasida oyilishi aniq harakatlar rejasini yuzaga keltiradi. Uni shartli ravishda uch bosqichga bo algoritm ysunuvchi qonunlarni, qismlari uchun oliqliklar va h.k. larni aks ettiruvchi tanlanadi (yoki quriladi). Matematik model (yoki uning fragmentlari) nazariy metodlar yordamida tadqiq qilinadi, natijada esa ob'ekt haqida dastlabki muhim ma'lumotlar olish mumkin. Ikkinchi bosqich- modelni kompyuterda amalga oshiruvchi algoritm quriladi (yoki tanlanadi). Model sonli metodlar qoo dastur yaratiladi. Ular uchun ham tejamlilik va moslashuvchanlik talablari qotajriba qurilmasi kompyuterda sinash uchun yaroqli borganilayotgan ob'ektning ekvivalenti, modeli deb atash ham mumkin. algoritm uchligi tadqiqotchi qosinovg tuman va tosinovtkaziladi. Modellashtirish jarayoni, kerak boglaroq mazmuni bilan quyida tanishtirib olchami, tezligi, kola oladi. Fizik-kimyoviy modellar biologik tuzilish, funksiya yoki jarayonlarni fizik yoki kimyoviy vositalar bilan qaytadan hosil qilishdir.
Matematik modellar. Tirik organizmlarning tuzilishi, olib, tajriba ma'lumotlariga kongra tajriba yoriladi.
Biologik hodisalarning matematik modellarini kompyuterda ozgarish xarakterini oldindan bilish imkonini beradi. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday jarayonlarni tajriba yotkazish ba'zan juda qiyin kechadi. Biologik model turli tirik ob'ektlar va ularning qismlari-molekula, hujayra, organizm va shu kabilarga xos biologik tuzilish, funksiya va jarayonlarni modellashda qollanila boshlandi. F.Kenening ida birinchi marta butun ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayonining shakllanishini konalishlarini ojaligi modellari yordamida tekshiriladi. Turli murakkab koarmalar, investitsiya kollaniladi. Aniq xorinishlarda namoyon borganishda, ayniqsa, muhim?

6. Modellarni qanday turlarga ajratish mumkin?

7. Abstrakt va fizik modellarning farqi nimada?

8. Biologik model deganda nimani tushunasiz?

9. Iqtisodiy model deganda nimani tushunasiz?

E`TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT.
http://fayllar.org