Fan va innovatsiya vazirligi andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

2.3 Olingan natijalar
Ishni yakunlash. Kaliy nitratning bir qator standart eritmalari (10-1-10-5) suyultirish usuli bilan aniq namunaga muvofiq tayyorlanadi. Nitrat selektiv elektrod konsentratsiyasi emas, balki nitrat ionlari faolligining o'zgarishiga ta'sir qilganligi sababli, kaliy sulfatning 1 M eritmasidan hosil bo'lgan doimiy ion quvvatiga ega eritmalar tayyorlash to'g'ri bo'ladi. Bunday holda, 1 M K2SO4 eritmasi fonida standart KNO3 eritmalari tayyorlanadi. Sinov eritmasi kaliy sulfat fonida ham tayyorlanadi. Elektrodlar tahlil qilinadigan eritma ichiga tushiriladi va nitrat selektiv elektrod va mos yozuvlar elektrodidan tashkil topgan elementning EMF ning kaliy nitrat konsentratsiyasiga bog'liqligi qayd etiladi. E = f (-lgc) bog'liqlikning kalibrlash grafigi tuzilgan. O'lchovlarni boshlashdan oldin elektrodlarni distillangan suv bilan bir necha marta yaxshilab chayish kerak. Standart eritmalardan foydalanganda o'lchovlarni suyultirilgan kontsentratsiyali eritmalarga almashtirish orqali amalga oshirish kerak. Analitik tarozida tortilgan nitrat tarkibini (-0.1000 g) aniqlash zarur bo'lgan texnik namunaning namunasi. 100 ml hajmdagi kolbaga o'tkazing va belgiga distillangan suv qo'shing. Sinov eritmasidagi elementning EMFini o'lchab ko'ring. Kalibrlash grafigi yordamida tahlil qilingan eritmadagi nitrat miqdori aniqlanadi. Texnik namunadagi nitrat miqdori x (% bilan) quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:

bu erda c - grafadan aniqlangan NO3- kontsentratsiyasi, mol / l; V - hajmli kolbaning sig‘imi; M - nitratning molekulyar massasi; g - texnik namunadagi to'siq, g. Ta'riflangan texnikada ftoridlar va xloridlarning tarkibini mos ravishda ftorid va xloridli selektiv elektrodlardan foydalangan holda aniqlash mumkin. Doimiy ion kuchini yaratish uchun atsetat tampon eritmasidan foydalanish maqsadga muvofiq (aniqlashda).

XULOSA
Yuqoridagi formulalarga binoan elektrod potensiali potensialni belgilovchi moddaning aktivligiga bog`liq bo`lganligi uchun elektrod potensialini o`lchash yordamida moddaning aktivligi (konsentratsiyasi) aniqlanishi mumkin. Elektrod potensiali bilan aktivlik orasidagi ushbu bog`liqlik bo`yicha turli sistemalardagi muvozanat jarayonlarini aniqlash mumkin. Agar kimyoviy reaksiya davomida elektrod potensiali o`zgarsa, bu o`zgarish yordamida eritmadagi modda konsentratsiyasining o`zgarishini va titrlashning oxirgi nuqtasini topish mumkin. Potensiometrik analiz sanoatning turli sohalarini kimyoviy-tahliliy nazorat qilishda va moddalarning miqdorini aniqlashda keng qo`llaniladi.

Potensiometriya usuli o`tgan asrdan ma`lum bo`lsa-da, u Zyorensen pH haqidagi tushunchani fanga kiritgandan (1909-y.) so`ng tez rivojlanib ketdi. Potensiometrik analiz bevosita va bilvosita usullarga bo`linadi. Bevosita potensiometriya usulida potensialni belgilovchi moddaning aktivligi elektrod potensialini aniqlash asosida topiladi. Bu usul ionlarning aktivligini to`g`ridan-to`g`ri aniqlashga imkon beradigan yagona usul hisoblanadi. U quyidagi turlarga bo`linadi: pH-metriya — eritmalarning pH qiymati, kislota va asoslarning (protolitlarning) kislota-asosli konstantalari, protolitik xususiyatga ega bo`lgan kompleks birikmalarning barqarorlik konstantalari va shu kabilarni aniqlashga imkon beradi. Ionometriya —pH-metriyaning rivojlanishi natijasida mustaqil usul sifatida shakllangan zamonaviy usullardan biri. Bu usulda indikator elektrodi vazifasini turli xil ion selektiv elektrodlar bajaradi.
Shuningdek:

1. 
   Potentsiometrik usulning boshqa tahlil usullari bilan taqqoslaganda asosiy ustunligi o'lchovlarning tezligi va soddaligi haqida ma’lumotga ega bo’lindi.
   
2. 
   Ko'rsatkich elektrodlarining muvozanat potentsialini o'rnatish uchun zarur bo'lgan vaqt qisqa, bu reaktsiyalar kinetikasini o'rganish va texnologik jarayonlarni avtomatik boshqarish uchun qulay ekanligi haqida o’rganildi.
   
3. 
   Mikroelektrodlar yordamida sm3 ning o'ndan bir qismigacha bo'lgan namunalarda aniqlanishlarni amalga oshirish mumkinligi keltirib o'tildi.
   
4. 
   Potansiyometrik usul filtrlash va distillash ishlarini hisobga olmaganda loyqa va rangli eritmalarda, yopishqoq pastalarda aniqlanishlarni amalga oshirishga imkon berishi tushunildi.
   
5. 
   Potansiyometrik o'lchovlar buzilmasdan boshqarish usullari guruhiga kiradi va tahlil qilingan eritmadan keyingi tadqiqotlar uchun foydalanilishi aniqlandi.
   
6. 
   To'g'ridan-to'g'ri potentsiometrik o'lchov uchun aniqlash xatosi 2 - 10%, potentsiometrik titrlash uchun - 0,5 - 1,0% ekanligini ko’rdik.
   
7. 
   Turli tabiiy va sanoat ob'ektlarida potentsiometrik usul bilan tarkibiy qismlarning tarkibini aniqlash oralig'i shisha elektrodlari uchun 0 dan 14 pH gacha, boshqalari
   

uchun esa 10 dan 10-5 (10-7) M gacha bo'lgan ionga teng. ion-selektiv elektrodlarning turlarini ko’rib chiqildi.

Foydalanilgan Adabiyotlar:

1.Akbarov H.I « Fizikaviy kimyo » T. 2019-yil
2.Fayzullayev О. «Аnalitik kimyo asoslari». Т. 2003-yil..
3.Харитонов Ю.Я. Аналитическая химия. Аналитика. М. 2005 г.
4.Yoriyev M O Karimova D A « Fizikaviy kimyo » T. 2013-yil
5.A.Alekseyev. « Miqdoriy analiz » T-1984
6.Ziyonet.uz, fayillar.com, ilm.uz.