Fan va innovatsiyalar vazirligi termiz davlat universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti

Tadqiqotning vazifasi; Tadqiqotning vazifasi shundan iboratki, tadqiqot Shaxslararo munosabatda emotsiyaning ahamiyatini, emotsiyani rolini ochib berishdan iboratdir.Ushbu tadqiqotda o’tqazilgan metodlar vazifasi bilan tadqiqotning ham vazifasi uzviy bog’liqdir. Masalan biz anketa metodidan foydalandik ushbu holatda anketa metodi bizning maqsadimiz, tadqiqotimiz vazifasi bilan chambarchas bog’liqdir. Yokiy sotsiometriya metodi buham huddi shunday ahamiyat kasp etadi.
Bu metod kichik gurux a’zolari o’rtasidagi bevosita emotsional munosabatlarni o’rganish va ularning darajasini ulchashda qo’llaniladi. Unga amerikalik sotsiolog Djon Moreno asos solgan. Mazkur metod yordamida muayyan guruxdagi har bir a’zoning o’zaro munosabatini aniqlash uchun uning qaysi faoliyatlarda kim bilan birga qatnahishi suraladi. Olingan ma’lumotlar matritsa, grafik, sxema, jadval shaqlida ifodalanadi
Tadqiqotning metodologik asosi: O’zbekiston Respublikasi “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni 2020. 30- oktabr, Kadrlar tayyorlash milliy modeli, Ergash G’oziyev “Umumiy Psixologiya” Ivanov., Zufarova “Umumiy Psixologiya”
I BOB. SHAXSLARARO MUNOSABAT

1. 
   Shaxslararo munosabat haqida tusguncha
   

Siz qanday axloqiy me’yorlarni bilasiz?

Nima uchun ular paydo bo’ladi?
Nima uchun odamlar bilan muomala qilishda axloqiy me’yorlar zarur?
Qanday odob-axloq qoidalarini bilasiz?
Muloqot nima?
Inson muloqotsiz yashab, rivojlana oladimi? Nega?
Odamlar muloqotsiz yashay olmaydilar, aqliy jihatdan rivojlanmaydilar. Doimiy muloqot qilib, ular bir-biri bilan aloqada bo’ladilar va ular o’rtasida ma’lum munosabatlar rivojlanadi.
Keling, tasodifiy va zaruriy munosabatlar qanday farq qilishini o’ylab ko’raylik. Ular qachon va nima uchun paydo bo’ladi?
Odamlar avtobus yoki trolleybusda yurishadi, ular avtobusdan, trolleybusdan tushishlari kerak, ular kimgadir murojaat qilishlari kerak, ba’zilari esa boshqa sayohatchilar bilan suhbatga kirishadi. Bu qanday uchrashuv? Tasodifiy. Uning davomi bo’lishi mumkinmi? Ha, lekin ko’pincha odamlar o’zlarining yo’llariga borishadi.
Inson uchun zarur bo’lgan munosabatlar ish yoki o’qish jarayonida, odam odamlar bilan muloqot qilmasdan qilolmaganda paydo bo’ladi. Bu munosabatlar doimiy yoki epizodik bo’lishi mumkin. Biz ko’proq doimiy insoniy munosabatlarning asosiy shakllarini ko’rib chiqamiz. Masalan: shaxsiy (tanishlar, do’stona, o’rtoqlar, do’stona) va ommaviy (xizmat, rasmiy).
Tanishuv munosabatlari ba’zi o’zaro manfaatlar (shaxsiy yoki jamoat) asosida yuzaga keladi. Tanishlar - ya’ni bir-biri bilan tanishgan odamlar (ismi, familiyasi yoki ismi va otasining ismi bo’yicha), bir-birlari bilan salomlashadilar, ba’zan ma’lumot almashadilar.
Do’stona munosabatlar - taniqli odamlar o’rtasida qandaydir umumiy manfaatlar va bir-biriga o’zaro xizmat ko’rsatish asosida rivojlanadigan munosabatlar. Do’stona munosabatlar shaxsiy aloqalar, uchrashuvlar orqali saqlanadi, garchi odatda bir-birining taqdiriga chuqur qiziqish yo’q.
Xizmat, ishbilarmonlik, rasmiy munosabatlar birgalikda rasmiy vazifalarni bajaradigan shaxslar (shifokor va bemor, mijoz va sotuvchi, mijoz va sartarosh, mijoz va tadbirkor, o’qituvchi va talaba, o’qituvchilar, shifokorlar, opa-singillar, sotuvchilar va boshqalar) o’rtasida yuzaga keladi. Rasmiy munosabatlar barcha odamlar va turli darajadagi rahbarlar o’zlarini qiziqtirgan masalalar bo’yicha rasmiy muassasalarga murojaat qilganlarida paydo bo’ladi.
Hamrohlik munosabatlari umumiy manfaatlar, maqsadlar, hayotiy qarashlarga asoslangan birgalikdagi faoliyat jarayonida odamlar o’rtasida paydo bo’ladi. Masalan, bir jamoada ishlaydigan yoki o’qiydigan va bir-birini yaxshi biladigan odamlar o’rtasida birga vaqt o’tkazish (maktab, uchastka, doira, ish). Rossiyadagi sheriklik - bu doimiylik, mehr va muloqot odati bilan ajralib turadigan shaxsiy munosabatlarning chuqur turi. Varangiyaliklardan yunonlarga yo’lda mol olib kelish uchun savdogar sodiq, kuchli, jasur, mehribon odamlarni jalb qildi, ular kemalarni boshqarib, ularni sudrab, dushmanlardan himoya qilishlari mumkin edi. Bunday odamlarni o’rtoqlar deb atashgan.
Shahzoda erni dushmanlardan himoya qilish uchun otryadni yolladi. Otryadning har bir a’zosi do’st deb ataldi. Do’stona munosabatlar - bu chuqur shaxsiy hamdardlik, muhim hayotiy masalalar bo’yicha qarashlar va manfaatlar birligiga, hayotiy maqsadlar va odamlarga munosabatga asoslangan eng yaqin shaxsiy munosabatlar.
Inson muloqotsiz yashay oladimi?
U odamlar bilan muomala qilishda qanday qoidalar va axloqiy me’yorlarni bilishi va ularga rioya qilishi kerak?
Ba’zi normalar harakatni rag’batlantiradi: tinglash, halol bo’lish, haqiqatni aytish va hokazo. Boshqa me’yorlar yolg’on gapirmaslik, o’g’irlik qilmaslik, o’ldirmaslik, kattalar bilan bahslashmaslik, baland ovozda gapirmaslik va hokazolarni taqiqlaydi.
Odamlar o’rtasidagi munosabatlar nimaga va kimga bog’liq?
O’zaro munosabatlarni o’rnatish nimani anglatishini qanday tushunasiz?
Sinfdagi munosabatlar uchun kim javobgar?
Surunkali ravishda boshqa odamlarga mos kelmaydigan odamlar bor, chunki ular boshqa odamlarda faqat kamchiliklarni ko’radilar va o’z munosabatlarini shu asosda quradilar. Ko’pincha ular o’zlarini yolg’iz his qilishadi, chunki ular tushunilmaydi va qabul qilinmaydi.
Shaxslararo munosabatlar davrida odamlar o’rtasida ko’pincha nizolar kelib chiqadi, bu esa ziddiyatli vaziyatlar yoki nizolarni keltirib chiqarishi mumkin.
Konflikt nima?