Фани бўйича маърузалар матни

2. Ричакли – механик асбоблар (индикаторлар)

Рычакли – механик асбоблар ўлчов билан солиштириш усули бўйича машинасозликдаги аниқ ўлчашларни бажариш учун ишлатилади. Агар ўлчанаётган ўлчам асбобнинг ўлчаш чегарасидан кичик бўлса, баъзан бевосита бахолаш усулидан ҳам фойдаланилади.

Тишли узатишли асбобга соатсимон хилдаги индикаторни мисол қилиш мумкин. Корпус 1 да гильза 2 мавжуд бўлиб у ўлчовчи қурилмани бириктириш учун хизмат қилади. Шу гильзани аниқ йўналтириб берувчи втулкаси ичида ўлчовчи стержен 3 ҳаракатланади, уни учига эса учлик 4 ўрнатилган. Мил 5

бошланғич холатда бўлганида шкала 6 гардиш 7 ёрдамида нолга ўрнатилади. Фиксатор 8 индикатор кўрсатишини сақлаб қолиш учун хизмат қилади.

Индикатордаги механик кучланиши стержен бошланғич вазиятида 0.84 га тенг қийматдан ва якуний холатда 24 га тенг қийматгача ўзгариб боради. Нормал индикаторларда стержен силжиши 0 – 5 ва 0 – 10 мм ни, кичик ўлчамли индикаторларда эса 0 – 2 ва 0 – 3 мм ни ташкил этади.
Индикаторлар универсал мўлжалланишдаги ўлчаш қурилмаларига ҳам, махсуслари (скоба, глубиномер, нутромерли индикаторлар) га ҳам ўрнатилиши мумкин. Индикаторлар алоҳида асбоб сифатида ишлатилмайди.


3. Учлари текис ва параллел узунлик ўлчовлари.

Учлари текис ва параллел узунлик ўлчовлари машинасозликдаги чизиқли ўлчашларнинг асоси хисобланади. Улар узунлик бирлигини ишчи эталондан буюмга узатиш учун, ўлчов билан солиштириш усули бўйича ўлчовчи асбобларни нолга ўрнатиш учун, аниқ ўлчовчи асбобларни қиёслаш ва градуировкалаш учун ишлатилади ва юқори аниқликдаги ўлчашларда қўлланилади. Учлари билан ўлчовчи ўлчовлар намунавий ва ишчи асбобларга бўлинади. Шундан намунавийлари аниқ ўлчовчи ўлчаш воситаларини қиёслаш ва градуировкалаш учун мўлжалланган ва машинасозликда ўлчашлар бирлилигини таъминлашнинг асосий воситаси хисобланади. Ишчи ўлчовлар эса детал ўлчамларини ўлчаш, станокни тўғрилаш каби ишларда қўлланилади.