Фани бўйича маърузалар матни

16 – МАЪРУЗА

ЧиЗИҚЛИ ВА ЬУРЧАКЛИ ЎЛЧАШЛАР бўйича якуний маъруза


Режа:

1. 
   ЧБЎ фани маърузаларининг асосий тушунчалари.
   
2. 
   ЧБЎ бўйича лабаратория машғулотларининг асосий мавзулари.
   
3. 
   Маълумот учун энг кенг учрайдиган чизиқли катталикларнинг узунликлари.
   
4. 
   ЧБЎ ни ривожланиш истиқболлари
   

Калит сўзлар:
Чизиқли ўлчашлар, бурчакли ўлчашлар, чизиқли катталиклар.


Назорат саволлари:

1. 
   ЧБЎ маърузаларининг асосий мавзулари.
   
2. 
   Лаборатория машғулотларининг асосий мавзулари.
   
3. 
   Энг кенг тарқалган чизиқли катталиклар.
   
4. 
   ЧБЎ ривожланиш истиқболлари ҳақида гапиринг.
   

1. 
   ЧБЎ фани маърузаларининг асосий тушунчалари
   

Тингланган маърузалар орқали биз ЧБЎ соҳасидаги қуйидаги тушунчаларни ўргандик:

• 
  ЧБЎ асбобларига талаблар;
  
• 
  ЧБЎ тузилишининг физик принципи;
  
• 
  ЧБЎ усул ва воситалари, яъни электромагнит, механик,
  

электрик, оптоэлектрон, иссиқлик асбоблари;

• 
  ЧБЎ намунавий воситалари;
  
• 
  ЧБЎ ни метрологик таъминоти;
  
• 
  ЧБЎ ривожланиш истиқболлари.
  

Бу барча тушунчалар ва билимлар сиздек метрология, метрологик таъминот, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш соҳасининг бўлажак мутахассислари учун жуда мухим.


2. ЧБЎ бўйича лаборатория машғулотларининг асосий мавзулари.
ЧБЎ фани бўйича ўтилаган лаборатория машғулотларининг асосий мавзулари қуйидагилар:

1. 
   Механик асбоблар билан чизиқли ва бурчакли катталикларни ўлчаш;
   
2. 
   Чизиқли силжишларнинг электромагнит ўзгарткичлари;
   
3. 
   Чизиқли ва бурчакли силжишларнинг электрик ўзгарткичлари;
   
4. 
   Чизиқли силжишларнинг оптоэлектрон ўзгарткичлари;
   

3. Маълумот учун энг кенг учрайдиган чизиқли катталиклар узунликларига мисоллар келтирамиз:

Улар қуйидагилар:
- 10^-13 м – ёруғлик йили;
- 10^-11 м – ердан қуёшгача масофа;
- 10⁹ м – қуёш диаметри;
- 10⁸ м – ердан ойгача масофа;
- 10⁶ м – тўлқин узунлиги;
- 10⁴ м – Эверест чўққиси баландлиги;
- 10² м – телеминора баландлиги;
- 10⁰ – 1,7 м – инсон танаси бўйи;
- 10^-2 м – қалам диаметри;
- 10^-4 – 50 мкм – одам сочи диаметри;
- 10^-5 м – микромолекула диаметри;
- 10^-7 м – кўринадиган ёруғлик тўлқин узунлиги;
- 10^-8 м – 50 нм – 00 аниқлик синфидаги учлари билан ўлчовчи узунлик ўлчовларининг хатолик чегаралари;
- 10^-10 м – 0,26 нм – сув буғи молекуласи диаметри;
- 10^-12 м – - нурланиш ўртача тўлқин узунлиги;
- 10^-14 м – 10 фм – атом ядроси диаметри;
10^-15 м – 1 фм – электрон диаметри.