Fanidan akademik litseylar fizika kursida

---

OLIY VA O'RTA MAXSUS TAʼLIM VAZIRLIGI BERDAQ NOMIDAGI
QORAQALPOGʻISTON DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA
FAKULTETI 2-G FIZIKA GURUH TALABASI
 
RAJABOV OTABEKNING FIZIKA O'QITISH METODIKASI 
 
FANIDAN AKADEMIK LITSEYLAR FIZIKA KURSIDA 
"MEXANIKA" BO'LIMINING BAYON QILISH USLUBI 
 
MAVZUSIDA YOZGAN
 
Kurs ishi 
ILMIY RAHBAR: 
BAJARDI:
NUKUS_2022 

---

Mundarija. 
1.KIRISH...................................................................3 
II.ASOSIY QISM
2.1.FIZIKA 0 ‘QITISH USLUBINING PREDMETI, VAZIFASI VA 0 
‘RGANISH USLUBLARI........................................9 
2.2.FIZIKA 0 ‘QITISH USLUBINING RIVOJLANISHI VA HOZIRGI 
MUAMMOLAR.................................................14 
2.3. AKADEMIK LITSEYLARDA FIZIKA KURSLARI......19 
2.4.MEXANIKANING ASOSIY GʻOYALARI....................25 
III. XULOSA 
IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR....................27 

---

KIRISH 
Mamlakatimiz istiqlolga erishgandan keyin uning kelajagi bo'lgan yosh avlodni 
tarbiyalash, unga bilim berish masalasiga alohida ahamiyat berila boshlandi. Shu 
sababdan istiqlolning birinchi kunlaridayoq, ma’naviyatimizni tiklash, uni yanada 
yuksaltirish, zamonaviy talablar bilan uyg'unlashtirish asosida jahon andozalari va 
talablari darajasiga chiqarishga alohida ahamiyat berib kelinmoqda. Bular ichidagi eng 
muhim qadamlardan biri O'zbekiston Respublikasi Prezidenti farmoni bilan qabul 
qilingan «Ta’lim to'g‘risida»gi qonundir. Ushbu qonun fuqarolarga ta'lim, tarbiya 
berish va kasb-hunar o'rgatishning huquqiy asoslarini belgilab berdi. U har kimning 
bilim olishdan iborat konstitutsiyaviy huquqini ta’minlashga qaratilgan. O'zbekiston 
Respublikasi Prezidenti 1997-yil 29-avgustda O'zbekiston Oliy Majlisi IX sessiyasida 
so'zlagan nutqida bu masalaga o ‘z munosabatini bildirib, yo'l qo'yilgan qator 
kamchiliklarga diqqatini jalb etdi. Asosiy masala zamon talab qilayotgan butunlay 
yangi tarkibdagi va vagona uslubdagi o'rta umumta’lim, o'rta max­ sus ta’lim va oliy 
o'quv yurt lari islohotini o'tkazishdan iboraldir. Shu sababli ham Oliy Majlisning IX 
sessiyasida «Kadr­ lar tayyorlashning Milliy dasturi» qabul qilinib, unda ta’lim 
sohasida tub o'zgarishlar qilish vazifalari qo'vildi. Dasturning maqsadi. ta’lim sohasini 
tubdan isloh qi­ lish, uni o'tmish kamchiliklaridan xoli qilish, rivojlangan demokratik 
davlatlar darajasidagi. yuksak ma’naviyatli kadrlar tayyorlash. 
Fizika o‘qitish uslubi predmeti fizika asoslarni o ‘qitish nazariyasi va amaliyotidan 

---

iboratdir. Fizika o ‘qitish jarayonida uchta bosh funksiya amalga oshiriladi: 1) ta’lim; 2) 
tarbiya; 3) rivojlanish. Ta’lim funksiyasi bosh va belgilovchi funksiya bo‘lib, uni amalga 
oshirish jarayonida o ‘quvchilar fizika asoslarini o'rganadilar, olgan bilimlarini 
amaliyotda qo'llash malakasi va ko‘nikmasini hosil qiladilar. Tarbiya funksiyasi 
o'qitishga kompleks yondoshishning ajralmas qismi bo‘lib, uning fizika o'qitishdagi 
asosi siyosiyg‘oyaviy, mehnat va ahloqiy tarbiyalarning birligidan ibo­ ratdir. 
Rivojlanish funksiyasi o'quvchidan bilish imkoniyatlarini rivojlantirish va mustaqil bilim 
olishga o'rgatishni nazarda tutadi. Fizika 0‘qitish jarayoni o ‘zaro ta’sir qiluvchi 
quyidagi tarkibiy qismlari bilan xarakterlanadi. 1. 0 ‘qitish mazmuni, ya’ni fizika 
asoslari. 2. 0 ‘qitish — 0‘qituvchi faoliyatidan iborat bo'lib, tajriba va texnika vositalari 
asosida predmetni bayon qilish, 0‘quvchilarning mustaqil ishlarini boshqarish, 
ularning bilim va malakalarini sinash. 3. 0 ‘qish — 0‘quvchilarning ko‘p qirrali aqliy va 
jismoniy o ‘quv faoliyatlari. 4. O'qitish vositalari: darsliklar, asboblar, texnika vosi­ 
talari. Fizika o'qitish uslubida o ‘quv-tarbiyaviy jaravonning qu­ yidagi asosiy 
masalalari ko'rib chiqiladi va hal qilinadi: — maktabda fizika o‘qitishning maqsadlarini 
asoslash; fizikada hal qilinadigan tarbiya masalalarini ochib berish; — maktab fizika 
kursining mazmuni va tuzilmasini aniq­ lash va uni muntazam ravishda 
takomillashtirib 
borish; — o'qitish, tarbiya va o'quvchilami rivojlantirishning samarali uslublarini 
hamda fizika o ‘qitishda foydalanishga moMjallangan o ‘quv qurollarini ishlab chiqish 

---

va ularni tajribada sinab ko'rib, o'qitish amaliyotida qo'llash. Fizika o'qitish uslubi 
fizika va pedagogikadan tashqari pedagogik psixologiya, odam fiziologiyasi, mantiq, 
texnik fanlar bilan mustahkam bog'langandir. Fizika o'qitish uslubining mazmunini 
asosan quyidagilar tashkil qiladi: umumiy masalalar (nazariy asosi), kursning alohida 
mavzularini o'qitish masalalari (xususiy uslub), maktab fizika kursidagi tajribalarning 
texnikasi va uslubi. Umumiy masalalarda maktabda fizika o'qitishning maqsa­ di va 
vazifalari, kursning mazmuni va tuzilmasi, fizika o'qitishning metodologik va psixologik 
asoslari, bilimning hayot bilan bog'lanishi, texnik ta’limni amalga oshirish, fizika 
kursida 
tajriba, 
o'quvchilarning 
fikrlash 
doirasini 
rivojlantirish, 
ularning 
dialektik-materialistik 
dunyoqarashlarini 
shakllantirish, 
fizik 
qonuniyatlarni 
rivojlantirish, fizikadan mashg'ulotlarni tashkil qilish shakllari va uslublari ko'rib 
chiqiladi. Xususiy uslubda kursning har bir mavzusining mazmu­ ni, o'qitish 
ketma-ketligi, tushunchalarni shakllantirish yo'llari, qonun va nazariyalarning 
mazmunini ochib berish uslublari, fizika tajribalarining qo'llanilishi, malaka va 
ko'nikmalarni rivojlantirish, materialning politexnik ahami­ yati va boshqalar ko'rib 
chiqiladi. Bular quyidagicha amalga oshiriladi. Awal ilg'or o'qituvchilarning tajribalari, 
tegishli adabi­ yotlar, o'quvchilarning bilim olishdagi faoliyatlari o'rganiladi. Bundan 
tashqari sinf jurnali,
o'quvchilarning kundaliklari, nazorat yozma ishlari va daftarlari o'rganiladi. Bu 
o'rganilganlargaasosan gipotezayaratiladi.Avvalgi o'qitish uslublariga (material 

---

mazniuniga, tuzilishiga, o'qitish ketma-ketligiga, bayon qilish uslublariga, tajriba va 
texnika vositalaridan foydalanishga) muhim o'zgartirishlar kiritib o'qitish uslubi ishlab 
chiqiladi. Ishlab mentda sinab ko'riladi. 
Har bir fanda bo‘Igani kabi fizika o ‘qitish uslubi fani ham m a’lum rivojlanish va 
shakllanish bosqichlarini bosib o ‘tdi. Uning tarixi uncha uzoq bo‘lmay, fizikani o ‘rta 
maktablarda o‘qitila boshlanganidan boshlanadi. 0 ‘zbekistonda uning taraqqiyoti va 
shakllanishi sobiq SSSR da bu fanning rivojlanishi bilan bog'liq holda amalga oshgan. 
Rossiyada fizikani o'qitish jarayoni 350 yillar davomida vujudga keldi. Ammo fizika 
Rossiya rnaktablarida mustaqil predmet sifatida faqat XVIII asrdan boshlab o'qitila 
boshlandi. Fizika o'qitish uslubini rivojlantirishda Pcterburg, Mosk­ va, Kiyev, Odessa 
kabi shaharlardagi olimlar faol ishtirok eta boshladilar. Bu davrda olib borilgan ishlar 
natijasida quyidagilarga erishildi: 1. Fizika gimnaziya va real o'quv yurtlarida mustaqil 
predmet sifatida o'quv rejalariga kiritildi. 2. Fizika faqat ta’lim beruvchi predmet 
sifatida emas, balki rivojlantiruvchi funksiyasiga ega predmet sifatida ham tan olindi. 3. 
O'quvchilarni mustaqil kuzatish va laboratoriya ishlar o'tkazish joriy etildi. 4. 
Gimnaziya va o'quv yurtlarining talablariga javob beruv­ chi fizikadan darsiiklar 
yaratishga o'tildi.