Fanidan tayyorlagan mustaqil ish

Samarqand Iqsodiyot va Servis Instituti

Bank – Moliya fakulteti

1-BOSQICH KASB TA’LIMI (buxgalteriya hisobi) YO’NALISHI TALABASI

SAIDOVA TAXMINA
Iqtisodiyotda axbarot texnologiyalari va komplekslari

FANIDAN TAYYORLAGAN

MUSTAQIL ISH

Mavzu: Raqamli naqd pillar va ularning Mamalakatimizdagi iqtisodiy urni va ahamiyati

Mavzu : Raqamli naqd pillar va ularning Mamalakatimizdagi iqtisodiy urni va ahamiyati

N.E. DUISENOV

ABSTRACT: As it evolves, we can see that by this century, every industry

is becoming more electronic. It is no exaggeration to say that this brings

innovations and conveniences to the It all began in 1948 with the publication of K. Shannon's "Mathematical

Theory of Communication" and N. Wiener's "Cybernetics or Control and

Communication in Animals and Machines." They define a new vector for the

development of science, resulting in the computer: first the tube giant, then the

transistor and integrated circuits, microprocessors, and in 1989 the personal

computer, and then the electronics industry. The online payment system abroad

was established in 1994. Europe and the United States are far ahead of the CIS

countries in the development of payment technologies in the industry. In our

country, as a result of the inflow of electronic funds, people have created a lot of

conveniences and opportunities.

Asosiy qism

Elektron pul valyutasi . Ko`pgina internet foydalanuvchilari allaqachon

virtual pullar bilan faol ishlamoqda va mutaxasislar electron tizimlar xizmat

ko`rsatishda raqobatchilardan ustun bo`lish uchun kurash . electron pul bu

atama bo`lib , ubir necha usulda qo`llaniladi .

1 Milliy va xususiy valyutalarni saqlash va o`tkazish tizimlari .

2 Elektron vositada saqlanadigan masul shaxsning pul

majburiyatlari .

3To`lov vositasi.

Virtual hamyonlar freelancerlar uchun ajralmas hisoblanadi . Ushbu

hamyonlarni virtual banklar funksiyalarini bajaradigan electron to`lov tizimlari –

EPS boshqaradi . Ularning bir nechtasi ishlaydi . bazilari hattoki o`zaro aloqada

bo`lib , foydalanuvchilarga bir hamyondan ikkinchisiga pul o`tkazish

imkoniyatini beradi . Ular plastic kartalarni ham yaratadilar , ular terminallar

tomonidan qabul qilinadi . Elektron pullar banklar uchun belgilanadi ,

ular pul mablag`larine haqiqiy valyutada naqt qilishda yordam beradi . Buni

ikki usulda amalga oshirish mumkun

1 mobil orqali

2internet –bank orqali

Elektron pul – ijobiy va salbiy tomonlari . Yangi electron pulning o`ziga xos

afzalliklari va kamchiliklari bor , shuning ichun u hali juda keng qollanilmagan .

Ammo ularning tizimlari doimiy ravishda takomillashib borishini hasobga olsak ,

vaqt o`tishi bilan mashhurlik oshishi mumkun electron pulning kamchiliklari .

1 Huquqiy tartibga solish Kopgina mamlakatlarda virtual valyuta qabul

qilinmaydi : ular bilan katta miqdordagi haridni amalga oshirib bolmaydi .

2Tovar aylanishi Virtual valyutani hamma ham ishlatavermaydi , uni naqd

qilish qiyinroq .

3Texnalogiyaga qaramlik Agar siz internetsiz yoki elektrsiz qolsangiz ,

pulga kirish yopiladi .

Elektron pulning plyuslari :

Tezlik To`lov bir zumda amalga oshiriladi , istalgan

miqdorni istalgan mamlakatga o`tkazish mumkun .

Avtomatlashtirish . Barcha o`tkazmalar hisobga olinadi , operatsiyalar

kompyuter tomonidan amalga oshiriladi

Xavfsizlik Ushbu pulni buzish yoki qalbakilashtirish mumkun emas , uni

yo`qotish va o`g`irlash mumkun emas . Barcha operatsiyalar tizim tomonidan

ishonchli himoyalangan .

Himoya Elektron pulni yoki hamyonni buzish juda qiyin . Agar

foydalanuvchi firibgar sxemalardan foydalangan bolsa, ular mablag`larni o`girlash

mumkun .

Internet orqali to`lov sxemasi naqssiz to`lovga o`xshasa ham , virtual pul

shunga qaramay naqd pulga yaqinroq : uning muomilasi shaxsiylashtirilgan ,

tomonlarning tafsilotlari malum . Elektron pulning xususiyatlari ularga bir qator

afzalliklar bor :

To`lov mukammal aniqlik bilan amalga oshiradi .

Oddiy nashr narxi :virtual pul yaratish uchun

qog`oz yoki bo`yoq kerak emas .

Pulni qo`lda hisoblash kerak emas , u to`lov vositasi bilan amlga oshiradi

.

Katta hajmlarni saqlashda xavfsizlik talab qilinmaydi

To`lov tizimlar tomonidan belgilanadi .

Hamyondagi summalar juda uzoq vaqt saqlanadi , xizmat uchun foizto`lashning hojati yo`q .

Elektron pulning kamchiliklari . Elektron pullardan foydalanishning o`z

kamchiliklari bor . E ng ko`zga ko`rinadiganlaridan biri bu ishga tushirish tushirish

fayllari o`rnatilgan kompyuterga to`liq bog`liqdir . Agar sizning kompyuteringiz

ishlamayotgan bo`lsa , siz himoyangizga kira olmaysiz . Boshqa kamchiliklari ham

mavjud .

1 Tranzaksiyalar uchun internetga ulanish . Hamma ham har doim ham

internetga kirish imkoniga ega emas , shuning uchun bazi hollarda mablag`larga

kirish cheklangan .

2Siz to`g`ridan to`g`ri bir to`lovchidan boshqasiga pul o`tkazishingiz

mumkun emas .

2 Imkoniyatlar kriptografik himoya hali yetarli

sinovdan o`tkazilmagan va va electron pullardan ommoviy foydalanish

paytida ozlarini qanday tutishlari hali nomalum .

Elektron pul turlari . Elektron pul turlariga RUpay ,stormpay ,

Moneybookers ,Liqpay , wallet one , money mail kiradi . Ammo ular kamdan kam

qo`llaniladi . Eng muhimi , nima uchun virtual hamyon kerakligini hal qilish kerak

, shunda keyinchalik ko`ngilsizliklar kelib chiqmaydi . Barcha tizimlar Rossiya

hududida tovarlarni sotib olish va to`lash bilan shug`ullanadi , ammo Webmoney

chet el tovarlari bilan eng yaxshisidir .

Hamyonlar boshqacha :

1 to`ldirish usuli : bankomat , mobil telefon , kartalar

2 Avtotranspor

3 t vositalari harakati uchun komissiya

3pul birliklari

4foydalanuvchi malumotlari va o`tkazmalar uchun maxsus xavfsizlik

darajasi

5xizmatning mashhurligi

Qaysi electron pul yaxshiroq ? Bugungi kunda eng

Mashhur to`lov tizimlari :

-Webmoney , barcha onlayn do`konlarda qabulqilingan , juda amaliy xizmat

-Yandex –Money , faqat rubllarni qabul qiladi , oddiy interfeys .

- Kivi onlayn do`konlarda juda mashhur emas , lekin to`lov kommunal

xizmatlar terminal orqali .

WebMoney electron pullari . Elektron pul tizimlari

O`zlarining foydalanish qoidalariga ega , ular hisobga olinishi kerak .

Birinchilardan bo`lib reytingda yetakchi o`rinlarni egallab turgan WebMoney

transfer paydo bo`lgan . U yuz minglab rus tilidan gaplashadigan foydalanuvchilar

tomonidan qo`llaniladi , ammo hamma ham bazi mamlakatlarda bunday pul bilan

to`lash taqiqlanganligini bilmaydi . Boshqa xususiyatlar

1 Tizim to`rtta pul birligi bilan ishlaydi : dollor , grivnasi , Belarussiya va

rossiya rubli .

2 Har qanday operatsiyalar amalga oshiriladi : to`lovni amalga oshirishdan

ularni qabul qilishichagacha .

3siz hamyoninggizni sberbank –da , kartalar va orqali to`ldirish ingiz

mumkun ayirboshlash shaxobchasi .

3 Shaxsingizni tasdiqlash uchun pasportingizni skanerlash kifoya .

4 Yaxshi himoya

5 Pulni olib qo`yishga faqat tasdiqlangan bank hisob raqamiga ruxsat

beriladi .

6 Shtat ichida pul o`tkazmalar uchun komissiya olinmaydi .

PayPal electron pullari . Evropa standartlariga ko`ra , eng yaxshi elktron pul

- bu 203 ta mamlakatda qabul qilingan eBay-dan Paypal . Yaqinda tizim yangi

valyutalarni qo`llab quvvatladi . Boshqa xizmatlardan farqli o`laroq , Paypal real

pul bilan ishlaydi , karta yoki hisob qaydnomasi foydalanuvchi hisobiga

bog`langan . Ushbu tizim Rossiyada 2003- yilda paydo bolgan , ammo ruslar tort

yil oldin mablag` olishlari va olishlari mumkun edi . Shuning uchun , bu

vatandoshlar orasida juda mashhur emas , mijozlar kamdan – kam hollarda

freelancerlarga bunday hamyonni taklif qilishadi .

Paypal –ning foydali jihatlardan mutaxasislar quyidagilarni chaqirishadi :

Operatsiyalarning ko`p turlari .

Mobil versiyada pul bilan ishlash .

To`lov uchun hisob – fakturlarini pochta orqali yuborish .

Har kuni mablag`larni olib qo`yish .

Paypal – bu sotib olish uchun to`lovlarni to`lash , internet orqali pul

mablag`larini qabul qilish va yuborishni tezroq va xavfsizroq qiladigan

to`lov tizimi . Dunyo bo`ylab 110 milliondan ortiq foydalanuvchilar Paypalga ishonishadi va minglab onlayn – do`konlarda uning uning xizmatlaridan

foydalanadilar . Ushbu to`lov tizimi Visa , MasterCard va Amerakan Express ,

yaqinda esa Maestro bilan ishlaydi .

Qayd yozuvi , Paypal tizimida ochilgan , qulay pul o`tkazmasini taminlaydi

pul moliyaviy malumotlaringizni oshkor qilmasdan oluvchilarning turli toifalari

uchun turli xil moliyaviy manbalardan ( masalan sizning kiridit kartangiz yoki

bankdagi hisob raqamingiz ) . Shu bilan birga , sizning kridit kartangizning rqami

yoki sizning bank malumotlaringiz oxirgi qabul qiluvchiga ko`rinmaydi .

Maksimal qulaylik va foydalanuvchilar uchun qulaylikuchun

moslashtirilgan , kafolat beradi to`liq yo`qlik zerikarli byurokratik sxemada

noqulaylik

Va salbiy his tuyg`ular - bu ushbu to`lov tizimining nomini oqlaydigan asosiy

dalil . Tizimda ro`yxatdan o`tish mutloqo bepul va Paypal foydalanuvchisi bo`lish

uchun vaqt kam .

Paypalni tanlashda globallik eng muhimdir . Ushbu to`lov tizimi yordamida

siz Rossiya , Ukraina yoki boshqa MDH davlatlarida istiqomat

qilayotganinggizda AQSH yoki Xitoyning onlayn do`konlarida hayajonli

xaridlarni amalga oshirishingiz mumkun . Aksiyaning tezkorligi tufayli mablag`

bir necha soniya ichida o`tkaziladi .

Paypal electron to`lov tizimi sizning hisobingizda bank kartasini yoki bank

tarmog`ini bog`lash va istalgan vaqtda uni to`ldirish , boshqa hisob raqamlariga

pul o`tkazish , xaridlar uchun to`lovlarni amalga oshirish , valyuta almashtirish

imkonini beradi . Bunday hollarda valyutalarni almashtirish avtomatik ravishda

amalga oshiriladi : agar jo`natuvchining hisob varag`ini to`lovni qbul

qiluvchining hisob raqamidan farqli ravishda boshqa valyutada ochilgan bo`lsa ,

unda tizim ushbu to`lovni kerakli valyutaga o`tkazadi .

Paypal to`lov tizimi inovatsion yechimlar tufayli har bir mobil teleefon egasi

o`zininh cho`ntak terminaliging egasi hamdir . Tezkor to`lovlarni sms orqali

mobil telefoninggizga orqali omalga oshirish mumkun . Foydalanuvchiga faqat

malum bir raqamga to`lov miqdori, foydalanuvchi identifikatori va tasdiqlash

kodini ko`rsatadigan xabar yuborish kerak shunda bir necha soniya ichida pul

oluvchi tomonidan qabul qilinadi

Paypal to`lov tizimi puxta rejalashtirilgan ishlaydigan algoritm yordamida

har bir foydalanuvchiga o`z mab- lug`lari xavfsizligi va ishonchiga kafolat

bo`ladi . Mijozning to`lov kartasi tafsilotlari faqat Paypal biladi :ular xaridlar

amalga oshiradigan joylarda qoldirilmaydi . Samaradorlik tufayli statistika

tomonidan tasdiqlangan . Paypal to`lov tizimida firibgarlik deb tasniflangan

harakatlar soni to`lov kartalari bilan operatsiyalarga qaraganda ancha past .

Xulosa qilib aytganda ,Paypal to`lov tizimida qanday qilib to`g`ri va tezkor

hisob ochish haqida qisqa vidioni tomosha qilishni taklif qilamiz.

Elektron pul - bu xaridlar uchun oddiy vosita , faqat u internetda u

tomonidan hisoblab chiqiladi . Bu bank kartasiga o`xshaydi , ko`plab

operatsiyalar bir xil tarzda amalga oshiriladi : har qanday mamlakatda

tovarlarni to`lash , xizmatlar uchun to`lov va hatto kerakli valyutada haqiqiy

pulga almashtirish . Shuningdek , virtual hamyonni royxatdan o`tkazishda

hisobga olinishi kerak bo`lgan farqlar mavjud .

Elektron pul Qiwi . Elektron virtual pul qiwi MDH mamlakatlar orasida

ko`proq mashhur , ammo internet do`konlari ushbi tizimdan foydalanishni

istamaydilar . Kopgina operatsiyalar terminal orqali amalga oshiriladi . Ijobiy ham

qo`shiladi:

1 Hamyon mobil telefon raqamiga bog`langan .

2 Siz o`zingizning mobil telefoningizga orqali pul. qo`yishingiz mumkun .

3Amalda to`rtta valyuta mavjud : rubl, dollor , evro va Qozog`iston tangasi

.

4 To`lov terminal yoki karta orqali amalga oshiriladi .

5 Komissiya barcha operatsiyalar uchun 2% miqdorda.

Elektron pul Bitcoin . Yangi electron pulli bitcoin

Internetning biznes tarmoqlarida inovatsion yutuq , vertualda komunizmning

o`xshashidir . Mualliflik saotishi Nikamota ga tegishli , bicoinlar maxsus

hamyonlarda saqlanadi ,siz pulni to`ldirishingiz va qaytarib

olishingiz mumkun . Narxlarning ajoyib o`sishi va umumiy ommaboplik ,

ushbu tizim egasiga yoki hatto mamuriga ega emasligiga qaramay , tashqaridan

tarjimalarga tasir o`tkazishi mumkun emas . Komissiya ham yo` q faqat bitimlarni

qo`llab quvvatlash uchun konchilarga to`lov .

Bitcoin – bu maxsus electron pul , ular quyidagilar bilan tavsiflanadi .

Mustaqillik – tizim mutlaqo mustaqil

Cheklov bitcoinlar zaxiralarida .

To`liq anonimlik egasini hamyon raqamlari bilan hisoblash mumkun emas .

Vositachilarning yetishmasligi birlik o`tkazmalar uchun sizga bank kerak

emas , ammo kamchiligi shundaki siz to`lovni bekor qila olmaysiz .

Noqonuniylashtirish ko`pgina hukumatlar ularni

qonuniy deb ataydi .

Elektron qanday qilib toppish mumkun ?

Qanday qilib internetda electron pul ishlash - bu savol har kuni minglab

onlayn foydalanuvchilar tomonidan so`raladi . Internetda daromad keltiradigan

kasbni toppish mumkun , ammo bu unchalik katta summalar emas . Birjada savdo

mavjud , ammo buning uchun siz bilim va boshlang`ich kapitalga ega bo`lishingiz

kerak .

Agar biz ko`plab firibgar sxemalarni bekor qilsak , unda quyidagi daromad

turlari haqiqatan ham daromad keltiradi .

1. o`z saytlari

2. pochta xizmatlari

3. matnlarni sotish

4. tijorat loyihalaridagi yo`naltiruvchi tarmoqlar

5. hamkorlik dasturlari

6. internet do`konlar

7. onlayn o`yinlar bo`yicha daromad

8. turli xil xizmatlarni taqdim qilish

Elektron tijorat va internet daromadlarining rivojlanishi har bir

foydalanuvchiga taqdim etiladigan electron to`lov tizimlarining jadal

rivojlanishiga olib keladi . “butun jahon tarmog`I “ electron pullardan ua yoki

bu maqsadda foydalanish , yoqilgan bu lahza Rossiyada bir necha o`nlab to`lov

tizimlari mavjud va dunyoda bundan ham ko`proq . Albatta, barcha EPS ni

qamrab olish mumkun bo`lmaydi .

Rossiya to`lov tizimi .

Rossiyada bir necha to`lov tizimlari mavjud . Har holda siz o`zingizning

ehtiyojlaringizga muvofiq to`liq tanlashingiz mumkun . Masalan qiwi rosdanam

ommabop tizim bo`lib , to`lov terminallari nimaligini biladiganlarning hammasi u

bilan ishlaydi .

Shu bilan birga , webmoneydan rossiya internetining rus tilida

so`zlashadigan qismida pul ishlagan deyarli har bir kishi foydalanadi .

Yandex money va boshqa electron hamyonlarning ham o`z auditoriyasi bor.

Siz electron pulni qiwidan olishingiz mumkun turli xil yo`llar ( tezkor

to`lov tizimlari orqali , bank rekvizitlariga yoki to`lov kartalariga ) bilan , ammo

ularningaksariyati sizdan mulum foizni oladi . Ammo pul mablag`larine foizsiz

va juda qulay tarzda olib qo`yishning bir usuli hali ham mavjud - ulardan QIWI

Visa plastic kartasini buyurtma qiling u orqali internetdan ham onlayn

dokonlardan ham xarid qilishingz mumkun .

Ushbu electron pul internetdan tashqarida ( qiwi kabi ) mashhurlikka ega

emas . Kommunal kvartiraga yordamida juda ko`p foydalanuvchilar

to`lamaydilar , ammo Rossiya internetida ishlagan pullarning aksariyat internet

tolovlarining asosiy qismidan olinadi .

Ushbu tizim plastic kartani hamyoninggizga bog`lab qo`yishingiz ,

keyinchalik uni do`konda va Masterkard qabul qilingan boshqa joylarda

to`lashingiz mumkunligi bilan o`ziga jalb qiladi . Bunday holda , electron

kartadagi va hisob kartadagi qoldiqqa tenglashtiriladi va bunday

foydalanish uchun foiz olinmaydi .

Elektron pullarning huquqiy va iqtisodiy holati

Qonuniy nuqtai nazardan, electron pul -bu emitentning electron

Shaklda taqdim etuvchisi oldidagi doimiy pul majburiyatlari bo’lib,

chiqarilishi (chiqarilishi) emitent tomonidan o’z zimmasiga

olgan majburiyatlar hajmidan kam bo’lmagan miqdorda

mablag’ olgandan keyin ham , taqdim etilgan kredit

shaklida ham amalga oshiriladi. Elektron pul muomalasi

emitentga da ‘vo huquqini berish orqali amalga oshiriladi va

ikkinchisining electron pul bilan taqdim etilgan miqdordagi

pul majburiyatlarini bajarish majburiyatlarini keltirib chiqaradi.

Pul majburiyatlarini hisobga olish maxsus qurilmada electron

shaklda amalga oshiriladi . O ‘zlarining moddiy shakli nuqtai nazaridan

electron pullar egasining ixtiyorida bo’lgan va maxsus qurimada,

odatda qattiq diskda saqlanadugan ma ‘lumotlarni electron shaklda aks

ettiradi. SHaxsiy kompyuter yoki mikroprotsessorkartasi bo’lib uni

telekommunikatsiya liniyalari va boshqa electron axborot uzatish vositalari

yordanida bir qurilmadan boshqasiga o’tkazish mumkin.

Iqtisodiy ma`noda , electron pul – bu amalga oshirish sxemasiga

Qarab an`anaviy naqd pul va an`anaviyto’lov vositalarining ( bank

kartalari cheklar va boshqalar) xususiyatlariga ega bo’lgan to’lov

vositasi: hisob – kitoblarni chetlab o’tish qobiliyati . an`anaviy

to’lov vositalariga ega bank tizimi - hisob -kitoblarni naqd pulsiz

shaklda kredit tashkilotlarida ochilgan hisobvaraqlar orqali amalga

oshirish imkoniyati.

Elektron pul turlari va tasnifi

Elektron pullarning 2turi mavjud:

Elektron to’lovlar sertifikatlari yoki cheklar . Ushbu sertifikatlar

ma`lum nominalga ega, shifrlangan shaklda saqlanadi va emitentning

elrktron imzosi bilan imzolanadi. Hisob – kitobar jarayonida sertifikatlar

tizimning bir ishtirokchisidan boshqasiga o’tkaziladi, o’tkazmaning

o’zi esa emitentning to’lov tizimidan tashqariga chiqishi mumkin.

Tizim ishtirokchisining joriy hisobvarag’idagi yozuvlar. Hisob - kitoblar

ma`lum bir miqdordagi to’lov birliklarini bir hisobvarag’idan chiqarish

va ularni electron pul emitenti to’lov tizimidagi boshqa hisob

raqamiga o’tkazish yo’li bilan amalga oshiriladi.

Elektron pul sxemalari:

Unda electron shaklda ma`lumotlarni uzatish texnalogiyasi amalga

oshiriladi. Pul majburiyatlari emitent bir egasining qurilmasidan ikkinchi

egasining qurilmasiga. Bularga Mondex kiradi (tomonidan ishlab chiqilgan

Mondex InternationalMasterCard - ning 51 foiziga va dunyodagi

eng yirik banklar va moliya institutlarining 49 foiziga tegishl ) va

Digicash ning eCash tarmoq mahsuloti.

Dunyoga mashhur electron pul operatorlari orasida quyidagilar

mavjud:

Oddiy naqdsiz pullardan farqli o’laroq , electron pul Kredit muomalasi

rivojlanib borishi bilan electron pullar paydo bo’ladi qog’ozdan afzalliklari:

to’lov hujjatlarini o’tkazish tezligini oshirish;

bank xatlariga ishlov betishni soddalashtirish;

to’lov hujjatlarini qayta ishlash narxini pasaytirish;

Iqtisodiy adabiyotlarda electron pul quyidagicha ta`riflanadi:

Tasarruf etish maxsus electron moslama yordamida amalga oshiriladigan

banklarning kompyuter xotirasidagi hisobvaraqlardagi

pullar;

texnik vositadan foydalangan holda pul qiymatini elektron

saqlash;

to’lov operatsiyalarini amalga oshirishga imkon beradigan

va depozit hisobvaraqlariga kirishni talab qilmaydigan yangi to’lov

vositasi;

moliya – kredit tashkilotining electron shaklda tasdiqlangan , elektron

shaklda tasdiqlangan doimiy pul majburiyati raqamli imzolangan va

oddiy pul bilan taqdim etilgnda sotib olinishi mumkin va hakoza.

Xalqaro to’lov tizimlari

PayPal ko’plab boshqa yo’lov tizimlaridan farqli o’laroq , flat elektron

pulidir. Ushbbu tizimning maqsadi hisobvaraqqa bog’langan karta

bilan to’lovlarning xavfsizligini ta`minlash edi. Bunday holda siz

karta tafsilotlarini yoqmaysiz , shuningdeksiz tizimdan PayPal to’langan

tovarlarni yetkazib berishga oid ba`zi kafolatlar olasiz.

Agar mahsulot etkazib berilmagan bo’lsa yoki u sifatsiz bo’lib chiqqan

bo’lsa, unda nizoni ochish yo’li bilan pulni qaytarib berishnimg

juda katta ehtimoli bor (to’lov amalga oshirilgandan keyin bir yarim

oy ichida ) . Bizning veb – saytimizda qanday qilib ko’proq o’qish

mumkin.

Ushbu tizimning kamchiliklari ham mavjud. Mening fikrimcha ,

hamyonni to’ldirish uchun juda yuqori foiz stavkalari mavjud

(Runet to’lovlarining odatiy gigantlari bilan taqqoslanganda ), lekin

ko’p hollarda bu boshqa to’lov tizimlaridan yoki internetdan pul

olish sxemalaridan foydaliroq bo’lib chiqadi .

Qanday boshlashni bizning veb – saytimizda o’qing.Tizimda tekshirish

talab qilinmaydi va siz o’zingizni Perfect Money-dan noma`lum tarzda

olishingiz, depozit qilishingiz va qaytarib olishingiz mumkin .

Ammo… Agar tizim sizning firibgar harakatlaringizdan shubhalansa ,

Sizning hamyoningiz bloklanishi mumkin.

Bu haqda ko’proq ma`lumotni bizning veb – saytimizda o’qing.

OKPay, xuddi Payeer yoki Perfect Money singari, operiyatsiyalarga

piramidalardan yoki qimor o’yinlaridan pul olish imkoniyatini

beradi. To’g’ri, tasdiqlanmagan hisob raqami orqali o’tadigan to’lovlar

chegarasi (shaxsingizni tasdiqlamasdan ) cheklangan . Prfect Moneyda

bo’lgani kabi , bu yerda ham hisobingizda pul topganingiz uchun

sizga 3% miqdorida maosh to’lanadi , bu electron hamyonlar uchun

juda g’alati .

Payza – ning Rossiyadagi va RuNet – dagi asosiy qo’llanmasi chet elda

ishlab topilgan Internet pullarini olish , uni qaytarib olish yoki ushbu

tizimning boshqa foydalanuvhisiga o’tkazish bo’lishi mumkin.

Qanday boshlashni bizning veb – saytimizda o’qing.

Muddat electron pul (va yana electron naqd pul , yoki raqamli naqd

Pul) electron aloqa vositalaridan foydalangan holda amalga oshirilgan

pul mablag’lari operatsiyalarini anglatadi .Elektron pul debet yoki kredit

bo’lishi mumkin . Raqamli naqd pul qandaydir valyuta bo’lishi mumkin va

undan foydalanishni boshlash uchun oddiy pulni raqamli raqamga aylantirish

kerak .Ushbu konvertatsiya che el valyutasini sotib olishga o’xshaydi .

Elektron pullar:

Pul emas , balki cheklar , sovg’a sertifikatlari yoki boshqa

shunga o’xshash to’lov vositalaridir (tizimning huquqiy modeliga va qonuniy

cheklovlarga bog’liq holda) .

Banklar, nodavlat notijorat tashkilotlari yoki boshqa tashkilotlari

yoki boshqa tashkilotlar tomonidan chiqarilishi mumkin .

Elektron pul bilan oddiy naqdsiz pul o’rtasidagi tubdan farq: electron

pul bu tashkilot tomonidan chiqarilgan to’lov vositasidir (pul surrogate),

oddiy pullar (naqd yoki naqdsiz) ma`lum bir davlatning markaziy

davlat banki tomonidan chiqarilgan .

Elektron pullar atamasi ko’pincha noaniq ravishda innovatsiyalarga

asoslangan to’lov vositalarining keng doirasiga nisbatan qo’llaniladi texnik

yechimlar chakana to’lovlar sohasida .

Raqamli naqd pul

Raqamli naqd pullar hukumatlar tomonidan chiqariladigan electron

pullardir.

Rossiyada electron pul tizimlari bozori

2012 yil :Yandex . Money bozorni boshqaradi

2011 yil: “Milliy to’lov tizimi to’g’risida” gi 161-FZ-sonli qonun.

2011 yil 29- sentyabrda soha uchun kalit bo’ldi federal qonun 2011 yil

27 iyundagi 161-FZ-sonli “Milliy to’lov tizimi to’g’risida”gi electron pul

(EMF) ta`rifini o’z ichiga olgan holda , EMF ni o’tkazish uchun , shuningdek,

electron pul operatorlari uchun asosiy talablarni belgilaydi.

Agar ilgari faoliyat ko’plab qonunlar va turli qonunlarning alohida moddalari

bilan tartibga solingan bo’lsa , unda “Milliy to’lov tizimi to’g’risida”gi qonun

butun electron to’lovlar sohasi uchun yagona me`yoriy hujjat bo’ladi .

Elektron hamyonlardan foydalanuvchilarnianiqlash tizimi

qattiqlashtirilishi mumkin . Bu haqda 2012 yil noyabr oyida Rossiya Ichki

ishlar vazirligi Maxsus texnik tadbirlar byurosi (BSTM) rahbari Aleksey

Moshkov ma`lum qildi . Aleksey Moshkovning so’zlariga ko’ra , anonim

to’lov tizimlaridan foydalanish firibgarlarning faoliyatini ancha osonlashtiradi

, chunki bir qator hollarda virtual hamyon egasini personifikatsiya qilish qiyin

yoki imkonsiz .

Kriptovalyutalarni qaysidir manoda virtual olamning “ komunizmi” deyish

mumkun . Bu kabi tizimning egasi hattoki tashqi va ichki boshqaruvchisi ham

yo`q . Tashqi tarafdan tizimning ichida sodir bo`layotgan o`tkazmalarga hech

qanaqasiga aralashib bo`lmaydi .

O`tkazmalar uchun servisning egalariga hech qanday komissiya to`lovi

mavjud emas , chunki uning egasi yo`q . Faqatgina maynerlarning xizmat xaqqi

to`lanadi ( ular yangi pul birliklarini toppish bilan hamda o`z kompyuterlari

yordamida o`tkazmalarning mo`tadilligini saqlab turish bilan shug`ullanadi ) ,

biroq u ham majburiy emas va faqatgina transyaksiyalarning o`tishini

tezlashtirish uchun kerak .

Har qanday o`rtakash bajarayotgan amaliyoti uchun haq oladi , chunki

tekinga ishlashni hech kim xoxlamaydi . O`tkazilayotgan pul qancha ko`p bo`lsa

soliqlardagi yo`qatish ham shuncha kop . Axborot texnalogiyalari rivojlangan

sayin odamlar o`ylanib qoldi “Qanday qilib xarajatni kamaytirish va FIK

(foydali ish koeffesenti) ni 100% ga oshirgan holda biznes yuritish mumkun ?”

Takliflar juda ko`p boldi , lekin hammasi rad etildi . Buning yechimi

2009-yilda Satoshi Nakamota matematik hisob kitoblar natijasida ishlaydigan ,

yangi to`lov tizimini ommaga taqdim etganida topildi . To`lovni amalga

oshirishda topiladigan pul birligi - bitkoinlar bo`ldi . Ular maxsus hamyonlarda

saqlanadi va ularni boshqa hamyonga o`tkazish mumkun .

Bitkoin –bu hech qanday moddiy ekvivalent yoq va shunchaki malumotlar

bazasidagi qaydlar jamlanmasidan iborat virtual puldir . Bir “Bitkoin” hamyon

hisobidan pul ketgan yoki unga kelganini aniqlash uchun ,mutaxasislar

barchaga ochiq holda , bir hamyondan va yoki boshqa manzildan qancha

bitkoinlar ketgani va kelganini ko`rsatishni taklif qiladi . Yani siz

kriptovalyuta tarmog`iga ulanganinggizda , barcha bitkoinlar oldi sotdisini

ko`rishingiz mumkun . Shuningdek barcha hamyonlar anonimdir (egasi kim

ekanligi aytilmaydi ) , shuning uchun sizga qaysidir hamyo n uniki ekanligini

aytmagan bo`lsa bila olmaysiz .

Umuman olganda bitkoin - bu hech qanday moddiy akvivalenti yo`q va

shunchaki malumotlar bazasidagi qaydlar jamlanmasidan iborat virtual pullar

. Baza ham u o`rnatilgan texnalogiya ham juda ishonchli bo`lganligi sababli , u

insoniyat uchun muhim ahamiyatga ega bo`lishi mumkun . Kriptovalyutalar

“Blockchain “ nomini olgan ( bloklar zanjiri ) baza asosida yaratilgan . Uning

ishlash tartibini tushuntirishga harakat qilamiz:

-G`oyaning asosi markazlashmagan malumotlar bazasini yaratish va

maluumotlarning nusxalarini shifrlangan holda tizimning barcha

ishtirokchilar serverida saqlash . Bitkoinda bu-kiriptovalyuta birliklarida

amalga oshiriluvchi barcha amaliyotlarning transaksiyasi bazasi hisoblanadi .

Barcha ro`yxatga olingan va bumalumot barcha ishtirokchilar uchun mavjud :

-Bazadagi barcha yangi malumotlar ishtirokchilarda mavjud nusxalarga

mos keladi . Sinxronizatsiya va konsennus yaratish algoritimlari ishlaydi . Uni

o`g`irlash uchun esa kamida ishtirokchilarning yarmidagi malumotlarni

o`zgartirish kerak , millionlab tarmoqlar ichida buni amalga oshirish deyarli

imkonsiz .

- Qalbagi to`lov tizimidan foydalanish uchun bo`laklar zanjirida

saqlanuvchi taqsimlangan bazalarni almashtirish kerak , buning uchun esa

barcha kompyuterlarga kira olish lozim bo`ladi.

“Bitkoin” ning afzalliklari va kamchiliklari.

Hozirgi vaqtda “Bitkoin” valyuta kursi juda baland ekanligi tufayli ,

hisob kitoblar uchun uning kichik bir ulushida olib boriladi . OLdi berdilarda

ko`pincha satoshi ishlatiladi . uning qiymati 0.00000001 bitkoinga teng .

Mustaqil . Tizim mutloqo avtonim va hech kimning yordamiga muhtoj

emas . Siz bir hamyondan boshqasiga pul o`tayotganini ko`rib turasiz , ammo

uni taqiqlay ham , bloklay ham olmaysiz . Hatto bu shaxslar jamiyatning

kushandalari bo`lsa ham .

Chegaralangan . Kriptovalyuta yaratilgan algoritim asosaan , jami

21000000gacha bitkoin toppish mumkun , bundan so`ng esa yetishtirish

toxtatiladi . Buni oqibatida nima bo`lishini hech kim bilmaydi , agar moliyaviy

portlash bo`lmasa , kriptovalyuta muomalada qoladi va har zamon kursini

o`zgartirib turadi .

To`liq maxfiylik . Bitkoin hamyoni raqamlari orqali uning egasi kim

ekanligini bilib bo`lmaydi , buning oqibatida noqonuniy pul aylantirish va

firibgarlikka yo`l ochiladi .

O`rtakashlarning yo`qligi . “bitkoin” larni o`tkazish uchunchi

tomonsiz(bankssiz) amalga oshiriladi . Bu esa bitimning tezda imzolanishiga

olib keladi . Ammo bu uning xavfsizligigia putur yetkazadi va o`tkazilgan

mablag`ni qaytarib olib bo`lmaydi .

Taminlanmagan . Kriptovalyuta , real pullarga o`xshab , doimiy rezerver

bilan taminlanmagan va boshqa sabablarga ko`ra “bitkoin “ kursi kutilmaganda

nolga tushib ketishi mumkun .

Rasmiy ishlamaydi . “Bitkoin “ moliya tizimiga yomin tasir qilishi

mumkun , shuning uchun ko`p davlatlar kriptovalyutaga ishonchsizlik bilan

qaraydi. Rossiyada “Bitkoin” yetishtirish bilan shug`ullanganlarni javobgarlikka

tortish bo`yicha qonun tayyorlashgan , lekin hali to`liq kuchga kirmagan . Ammo

yaqindagiga Venesusuala prezidenti Nikolas Madura mamlakatning rasmiy

kriptovalyutasini - “El Petro” ning dastlabki emissiyasini tasdiqladi .

Ko`rib turganinggizdek kriptovalyutaning kelajagi hozircha aniq emas .

Biroq bu holat ko`plab insonlarning pul pul topishga bo`lgan ishtiyoqiga xalaqit

qilmayapdi .

Xulosa

Ushbu mavzuga xulosa yozar ekanman , biz hozirga rivojlanib borayotgan

axborot asrini gapirmasdan ilojim yoq . Ushbu asr har bir soha uchun elektron va

raqamli iqtisodiyotni olib keldi desak mubolag`a emas .Shuningdek valyuta

mablag`larine ham elktronlashishiga ilib keldi . Elektron pullar biz uchun juda

qulay va ishonchlidir . Shuning uchun dunyo miqyosida electron pullardan

foydalanish ommalashib bormoqda .

Hozirgi paydda yani dunyo boylab tarqalgan kasallik yani covid 19

tarqalayotgan paytda bu insonlar uchun qulay imkoniyatdir , yani jamoat joylariga

borib o`zini va oila azolarini so`g`lig`ini xatarga qo`ymasdan uyidan turib kerakli

buyumlarini xarid qilmoqda va har xil turdagi to`lovlarni

amalga oshirmoqda . Bu bilan esa o`zi va atrofidagilarining sog`lig`ini ham

asrab qolmoqda . Bu kurs ishim orqali men electron pullar haqida malumot bilib

oldim . Elektron pullarning turlari ,xususiyatlari , salbiy va ijobiy tarafalri haqida

malumotlarga ega bo`ldim.

Men bu kurs ishimni yozish mobaynida electron pullarning afzalliklarini

bilib oldim .

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Ахмедов, Б. А. (2021). Задачи обеспечения надежности кластерных систем в непрерывной

образовательной среде. Eurasian Education Science and Innovation Journal, 1(22), 15-19.

2. Akhmedov, B. A., Xalmetova, M. X., Rahmonova, G. S., Khasanova, S. Kh. (2020). Cluster method for the

development of creative thinking of students of higher educational institutions. Экономика и социум, 12(79), 588-591.

3. Akhmedov, B. A., Makhkamova, M. U., Aydarov, E. B., Rizayev, O. B. (2020). Trends in the use of the

pedagogical cluster to improve the quality of information technology lessons. Экономика и социум, 12(79), 802-804.

4. Akhmedov, B. A., Majidov, J. M., Narimbetova, Z. A., Kuralov, Yu. A. (2020). Active interactive and distance

forms of the cluster method of learning in development of higher education. Экономика и социум, 12(79), 805-808.

5. Akhmedov, B. A., Eshnazarova, M. Yu., Rustamov, U. R., Xudoyberdiyev, R. F. (2020). Cluster method of

using mobile applications in the education process. Экономика и социум, 12(79), 809-811.

6. Akhmedov, B. A., Kuchkarov, Sh. F., (2020). Cluster methods of learning english using information

technology. Scientific Progress, 1(2), 40-43.

7. Akhmedov, B. A. (2021). Development of network shell for organization of processes of safe communication

of data in pedagogical institutions. Scientific progress, 1(3), 113-117.

8. Ахмедов, Б. А., Шайхисламов, Н., Мадалимов, Т., Махмудов, Қ. (2021). Smart технологияси ва ундан

таълимда тизимида кластерли фойдаланиш имкониятлари. Scientific progress, 1(3), 102-112.

9. Akhmedov, B. A., Majidov, J. M. (2021). Practical ways to learn and use the educational cluster. Экономика

и социум, 2(81)