Фанидан ўҚув услубий мажмуа

Соя ўсимлиги ем-хашак сифатида ишлатилади. Доннинг таркибида 30-52% оқсил, 17-27% мой, 20% карбон сувлари бўлади. Соянинг оқсили юқори сифатли, сувда тўла эрийди, яхши ҳазм бўлади. Соянинг ватани - жанубий-шарқий Осиё, Хитойда, Ҳиндистонда, Корея, Япония, Индонезияда кўп тарқалган. Ер юзида дон-дуккакли экинларнинг орасида биринчи ўринни эгаллайди ва 73,8 млн.га майдонга экилади. Ўзбекистонда бу экинга энди эътибор берилмоқда. Ёғ ишлаб чиқарилмоқда. 1998 йили 10 минг га атрофида экилган. Такрорий экин сифатида экин майдони кенгайтирилади. Ўзбекистон шароитида 1,5-4,0 т/га ҳосил олинади.
Соя Fabaceae oilasiga, Glycine L туркумига мансубдир. Деҳқончиликда соянинг битта маданий тури экилади - Glycine hispida Max. Маданий тури 4-та кенжа турларга бўлинади: a) koreya turi - G. ssp korajensis Enk .b) manchjuriya turi - G. ssp manshurica Enk v) xitoy turi – G. ssp chinensis Enk, g) hind turi – G. ssp indica Enk. Бу турлар ўсув даври, тупининг шакли, дуккагини, баргини катталиги, уруғини шакли ва катталиги бўйича фарқ қилади.
Соя баҳорги ўсимлик, ўсув даври 75-200 кун. Бу иссиқсевар ўсимлик, 8-10°C униб чиқади, фойдали ҳарорат йиғиндиси 1700-3200°C. Ўсув даврини бошларида сувсизликка чидайди, аммо гуллаш ва дон тўлиш даврида сувсизликка бардош беролмайди. Соя ёруғсевар қисқа кун ўсимлиги, тоза унумдор муҳити пҲ-6,5-7,0 бўлган тупроқларга экилади.
Навлар: Орзу, Дўстлик, Ўзбекистон-2, Ўзбекистон-6.
Соя ғўза, шоли, маккажўхори, жўхори, канопдан бўшаган ерларга экилади. Ерни тайёрлашда ҳайдаш сифатига эътибор берилади, ҳайдаш чуқурлиги 22-25 см бўлади. Эрта баҳорда борона қилинади ва экиш вақтигача ерни юмшоқ ва тоза ҳолатда бўлиши учун культивация ёки чизель ишлатилади. Ўғитлашда гектарига 10-15 т гўнг, 100 кг фосфор ва 50 кг калий ўғити солинади. Экишдан олдин 20-30 кг азот, экиш билан бир вақтда 10-15 кг НПК ва ўсув даврида 30-50 кг фосфор солинади.
Соя апрель ёки июнь ойларида экилади, кенг қаторлаб, қатор ораси 60-70 см, ўсимлик ораси 3-5 см бўлади. Экиш меёри 350-500 минг дона уруғ ёки 60-100 кг/га уруғ экилади. Экиш учун уруғ сараланади, бир текис, тоза, унувчанлиги давлат андозаларига жавоб бериши лозим. Экишдан олдин уруғга бактериал ўғит билан ишлов берилади. Нитрагин ишлатилса илдизида бактериялар кўп ҳосил бўлади. Ўсув даврида қатор орасига ишлов берилади, 3-5 маротаба суғорилади. Бегона ўтларга қарши экишдан олдин 1-1,5 кг/га трефлан қўлланади, майсаланиш даврида 1,5-3 кг базагран ишлатилади. Кечпишар навларида тез қуритиш учун десикация қилинади, бунинг учун 20 кг хлорат магний ишлатилади. Десикация 45-55% дукак пишганда ўтказилади. Ҳосил дон комбайнида йиғиб олинади.