Fan/moduli kodi xvmb106 O’quv yili 2022-2023 Semestr

14-mavzu. Tarixiy metrologiyaning rivojlanishi. Metrologik manbalar 
Tarixiy metrologiya. Tarixiy o‘lchov birliklarini zamonaviy o‘lchov bioliklariga 
aylantirish. Jamiyatning rivojlanishi, ishlab chiqarishning o‘sishi natijasida o‘lchov 
birliklarining rivojlanishi. Rasmiy va kundalik-maishiy hayotda ishlatilgan o‘lchov 
birliklari. O‘lchov birliklarining tarixiy rivojlanishi. Metrologiyaning asosiy 
muammolari: o‘lchashning umumiy nazariyasi; kattaliklar birliklarini va ularning 
tizimlarini yaratish; o‘lchash usullari va vositalari; o‘lchash aniqligini baholash 
usullari va ifodalash yo‘llari; o‘lchashlar bir xilligini ta’minlash; etalonlarni 
yaratish; o‘lchash vositalari va o‘lchash uslublarining tavsiflarini aniqlash va 
birliklar o‘lchamlarini etalonlardan qolgan barcha o‘lchash vositalariga o‘tkazish 
usullari. Ibtidoiy o‘lchov vositalari va ularning qiymati. Qadimgi o‘lchov vositalari. 
O‘lchov birliklarini bir davlatda turli xil shaklda qo‘llanilishi. Qadimgi Rim, 
Qadimgi Misr, Qadimgi Yunonistonda ishlatilgan o‘lchov birliklarining farqlari. 
Qadimda va o‘rta asrlarda Xitoy, Hindiston, Yaqin Sharq mamlakatlari o‘lchov 
birliklari. O‘rta asrlarda Yevropa mamlakatlarida o‘lchov birliklari va ularning 
taraqqiyoti. Geylbron dasturi va yagona o‘lchov birliklarini qabul qilish zaruriyati. 
Yevropada qo‘llanilgan uzunlik va og‘irlik o‘lchov birliklari. O‘rta asrlarda mahalliy 
o‘lchov birliklarining shakllanishi. XVIII–XIX asrlarda o‘lchov birliklari holati. 
Maya, ink va atstek qabilalarining o‘lchov birliklari. Metrologik ma’lumotlarni 
manbalarda aks etishi. O‘zida metrologik ma’lumotlarni aks ettirgan arxeologik va 
numizmatik manbalar. Jahon va mahalliy yozma manbalarda metrolgik ma’lumotlar 
va ularning tahlili.Qadimgi O‘rta Osiyoda uzunlik, og‘irlik, maydon o‘lchov 
birliklari. O‘rta Osiyoda pul birliklari. Numizmatik o‘lchov birliklari. O‘rta Osiyo 
o‘lchov birliklari manbalari. Ilk o‘rta asrlarda O‘rta Osiyo o‘lchov birliklari va 
ularni o‘zgarishi. O‘rta asrlarda yagona o‘lchov birliklarining yo‘qligi. Davlatlar 

---

o‘rtasidagi savdo-sotiqning rivojlanishi va o‘lchov birliklari. O‘rta Osiyoda 
qo‘llanilgan dastlabki o‘lchov birliklari. O‘rta Osiyo o‘lchov birliklarining turli 
shaharlarda turlicha qiymatga ega ekanligi.
Zargarlar tomonidan ishlatiladigan o‘lchov birliklari. Buxoro amirligi, Qo‘qon va 
Xiva xonliklarida ishlatilagan pul birliklari. Markaziy Osiyo, Yaqin va O‘rta Sharq 
hududlarida o‘lchov birliklari va ularning umumiy xususiyatlari, farqlari, o‘lchamlari.