Fan/moduli kodi xvmb106 O’quv yili 2022-2023 Semestr

2-mavzu. Yil va davrlarni aniqlash.
Kun, oy va yil tushunchalari. Yil va davrlarni aniqlash usullari. Tarixiy manbalarni 
tadqiq etishda yil va davrlarni aniqlashning ahamiyati. Ibtidoiy jamoa davridagi 
vaqtni o‘lchashning dastlabki ko‘rinishlari. 

---

3-mavzu. Kalendarlar va ularning turlari. 
Sutka katta davrlarni o’lchash uchun kichiklik qiladi. Katta davrlarni o’lchash uchun 
sutkani ishlatadigan bo’lsak, juda katta sonlarni ifodalashga to’g’ri keladi. Vaqt 
birligi sutkani 10 baravar kattalashtirib ishlatish mumkin. Lekin qadim zamonlardan 
beri insoniyat katta vaqt oralig’ini o’lchashda sutkadan tashqari hafta, oy va yildan 
foydalanib keladi. Vaqtning katta oraliqlari o’lchash birligi tabiiy birlik - yil deb 
Yerning Quyosh atrofida bir marta to’la aylanib chiqish davri qabul qilingan. Ammo 
yil sutkalar bilan butun son orqali ifodalanmaydi, ya’ni sutka va yil karrali emas. 
4- Mavzu. Qadimgi Rim va Gretsiya kalendarlari. Yuliy Sezarning 
kalendar islohoti
Qadimgi Gretsiyada eramizdan avvalgi birinchi ming yillik boshlarida Oy-quyosh 
kalendari tuzildi. Bu davrda har bir polis o’z kalendarini ishlab chiqadi. Ular bir-
biriga mos kelsa-da, har bir kalendarning o’z afzallik tomonlari bor edi. Ular bir yilni 
har biri Yangi Oy chiqishi bilan boshlanadigan o’n ikki oyga bo’lib chiqdi. 
Kalendarni fasllarga moslashtirish uchun qo’shimcha o’n uchinchi oy ham joriy 
qilingan.. Gretsiyaning turli shaharlarida oylarning o’z nomlari bo’lsa-da, Afina 
kalendaridagi oy nomlari bir muncha keng tarqaldi. Ular: 
5- mavzu. Kalendar va ularning turlari. Sharq mamlakatlari Quyosh.
Oy, Oy-quyosh kalendarlari tarixi. 
“Kalendar” atamasining paydo bo‘lishi. Kalendarlarning asosiy turlari. 
Zamonamizda kalendar tushunchasi. Kalendar yili. Oy fazalarining o‘zgarishiga 
ko‘ra vaqtni hisoblash. Tropik yil va kalendar yili. Kalendarlarning turlari. Oy 
kalendarining o‘ziga xos xususiyatlari. Oy fazalarining o‘zgarishi. Oy kalendarida 
oyning va yilning uzunligi. Zamonaviy oy kalendarlari. Oy-quyosh kalendarining 
vujudga kelishi va rivojlanishi. Oy-quyosh kalendarining o‘ziga xos xususiyatlari. 
Oyquyosh kalendaridagi Kleostada, Meton, Kalipp, Gipparx davriyliklari. Oy-
quyosh kalendaridagi murakkabliklar. Quyosh kalendari va uning asosiy 
xususiyatlari. Quyosh kalendarining paydo bo‘lishi va qo‘llanilishi. Zamonaviy 
Quyosh kalendarlari. Misr quyosh kalendari. Xitoy kalendari va undagi “fazoviy 
tarmoqlar”. Hind kalendari va undagi fasllar. Hijriy yil hisobi. Qamariy yil hisobi 
va uning xususiyatlari.