Фарьона Политехника институти «Бухгалтерия ъисоби ва статистика» кафедраси


Download 0.55 Mb.
bet17/35
Sana17.06.2023
Hajmi0.55 Mb.
#1527418
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   35
Bog'liq
АУДИТ

Аралаш тестлар – чуыурлаштирилган тестларнинг чекланган шакли бщлиб, масалан, ъисоб тизимини тавсифлашда ыщлланилади.
Аудиторлик гувоъномалар учун танлаб текшириш услуби муъим аъамият касбэтади, чунки у назорат ишларини арзонлаштиради. Танлаб текшириш статистик бщлиши ъам мумкин, натижада барча фактларнинг характеристикаси тасодифан танлаб олинган бщлади. Баoзи бир ыисмлари текшириш натижалари буйича олинади. Танлашнинг щлчамини белгилаш, танлаб текширишни баъолаш ва кутилаётган таваккалчиликнинг щлчамини аниылаш маысадида эътимоллар назарияси ыщлланилади.
Амалиётда статистик бщлмаган текширишлардан ъам фойдаланилади. Бундай текширишда аудиторнинг щзининг шахсий тажрибасига таянади.
Аудиторлик танлаб текширишлар ыуйидаги изчилликдаги 4 босыичдан иборат: танлашни режалаштириш, обoектларни тестдан щтказиш учун танлаб олиш, обoектларни текшириш ва тестдан щтказиш натижаларини баъолаш.
Танлаб текшириш натижалари махсус регистрларда ыайд этилади. Унда аудитнинг маысади, хатолар, танлашнинг йиьиндиси ва алоъида сонларни танлашнинг щлчамини аниылаш, хатоларни очибташлаш, текшириш учун обoектларни танлаб олишда ыщлланилган услуб, танлаб олинган обoектларнинг - текшириш щтказилган тавсифи келтирилади, танлаб текшириш натижалари буйича хулоса тайёрланади ва навбатдаги амаллар ёзилади.
Аудиторлик гувоънамалар олишда аналитик текшириш кенг тарыалган услуби ъисобланиб, ыуйидаги иш-тадбирлардан иборат:

  • турли молиявий маoлумотлар (масалан, тушум ва харажатлар) ёки молиявий ва норасмий кщрсаткичлар (масалан, иш ъаыи ва ходимлар сони)нинг щзаро муносабатини таълил ыилиш;

  • ъаыиыий маoлумотлар билан бошыа таълил тавсияларини солиштириш;

  • охирги ъисобот маoлумотлари билан щтган даврнинг щхшаш кщрсаткичларини солиштириш;

  • кутилмаган четланишларни солиштириш;

  • бошыа шахслардан олинган ахборотлар билан таълил натижаларини баъолаш.

Аудит тадбирларини таыыослашдан то компютер дастурларидан фойдаланиш натижасида энг янги статистик ыщлланмалар (масалан, кщп тармоыли регрессион таълил)дан фойдаланишни амалиётда тадбиы этиш мумкин.
Аналитик текширишлар аудитнинг турли босыичларида ыщлланилади. Режалаштириш босыичидаги аналитик текшириш ички ва ташыи факторларнинг таoсири тщьрисидаги ахборотлар, ички бошыарув ъисоботлари, щтган даврларнинг молиявий ъисоботларига асосланади. Аналититк текширувларнинг ушбу босыичидаги бош маысади башорат ыилинган миыдорлардан четланишларга аудитор эoтиборини ыаратиш.
Муфассал (тщла) тест босыичида керакли ахборотларни олиш учун мустаыил тестдан фойдаланилади.
Молиявий ъисоботни таълил ыилиш босыичида корхонанинг иытисодий имконияти ва молиявий-хщжалик фаолиятининг натижавийлиги чуыурлаштирилган текширишдан щтказилади.
Агар мижозлар тщьрисидаги йиллик маoлумотлар тщпланиб мижозларнинг ёзувлари компютер файлларида саыланиб, аудитор назоратининг дастурий таoминланиши ишлаб чиыарилган бщлса, аналитик текширишлар яна ъам самарали бщлади.
Аудитор гувоъномаларни олишнинг муъим услубларидан бири ашёвий йщылама щтказишда аудиторнинг бевосита ыатнашуви ъисобланади. Ашёвий йщыламада бевосита ыатнашув натижасида товар-моддий ыийматликларни мавжуд ыолдиьи тщьри баъоланиши ва кимга таалуыли эканлиги аниыланади. Бунинг учун ыийматликлар ъисоби, бухгалтерия ъисоби тизими, муыаддима щтказилган ашёвий йщылама натижалари таълил ыилинади. Аудитор ашёвий йщыламаларнинг сифатли щтказилганлиги ва уларнинг натижалари бухгалтерия ъисоби счётларида тщьри ыайд ыилинишига ишонч ъосил ыилиши керак.
Ашёвий йщыламани бошлашдан олдин аудиторга ыуйидаги тадбирларни щтказиш тавсия этилади: йщыламани уюштириш ва йил давомидаги ыийматликлар заъирасида рщй берган щзгаришлар тщьрисидаги масалаларни маoмурият билан муъокама ыилиш; товар-моддий ыийматликлар ъажми ва мажмуи билан танишиб чиыиш, ыиймат тузувчи обoектлар ва уларнинг ъисобга олиш методларини аниылаш; саылаш жойларини кщриб чиыиш ва заъиралар саыланиши устидан назорат шароитлари ва ъужжатли расмийлаштиришни баъолаш; ички ъисоб, назорат ва аудит тузилишидаги заиф жойларни аниылаш маысадида таълил ыилиш; учинчи шахсларга тегишли бщлган товар заъираларининг тщьрилигини текшириш; мутаъассисларнинг гувоълигига бщлган талабни щрганиш ва ашёвий йщылама щтказишнинг барча босыичларида ходимларга йщл-йщриылар кщрсатиш керак.
Ашёвий йщылама щтказишда аудитор ыуйидаги амалларни бажаради: ашёвий йщыламанинг барча тадбирлари пухта ва щз ваытида бажарилишини текширади; эскирган, бузилган ва аста-секин муомалада бщлувчи материалларни кузатади; бухгалтерия счётларда ыийматликлар ыолдиьини тщьри ъисобланишига ишонч ъосил ыилади ва ъисоб ёзувлари билан заъираларнинг мавжуд ыолдиьи билан солиштиради; моддий ыийматликлар текширишнинг янги обoектларга (бошыа корхоналардан олинган чеклар, сотиб олинган ва кассада саыланган облигациялар, акциялар) алоъида эoтибор берилади. Текширувчи ыимматли ыоьозларни санаб-ъисоблаб, уларнинг ыийматини аниылаш билан чекланиб ыолмасдан мазкур ыоьозларни ъисобга олиш регистрларини текшириб, даромадлийлик нуытаи назаридан ыанчалик мустаъкамлигига ишонч хосил ыилиши керак.
Номоддий активларнинг мавжуд ыолдиьи текширилган, уларнинг реал баъоланиши ва ыандайдир моддий шаклда (ъужжатлар, техник юритувчилардаги ахборотлар ёзуви, олинган патентлар, лицензиялар, муаллифлик гувоъномалари) мавжуд бщлишлиги аниыланади; баoзи бир обoектлар баъоланишида ишлатилган ъисоб-китоблар, формулалар, меoёрий ъужжатларни тахлил ыилиш тавсия ыилинади.
Аудитор назоратли текширишлар щтказади ва йщылама рщйхатида моддий ыийматликлар ыолдиылари тщзьри сидаги ёзувларни тщьрилигига ишонч хосил ыилади, заъираларнинг саыланиш холати, щзаро алмашувлар тщьри ъисобга олинганлиги ва табиий камайиш ъисоб-китобининг асосли эканлиги тщьрисида ъудлоса ыилади ва ишчи ъужжатларига керакли ёзувларни ыайд этади.



  1. КОМПЮТЕР ВА ЭКСПЕРТ ТИЗИМЛАРИНИ ИШЛАТИШДАГИ

АУДИТ УСЛУБЛАРИ
Аудит гувоъномаларини олишда компютерларни ишлатишдаги аудит услуби катта аъамиятга эгадир. Компютерлардан фойдаланувчи ъисоб тизимилари аудиторга мижознинг (ёки бошыа шахснинг) компютери билан ишлаш имконини беради. Ушбу услуб аудитнинг компютерлар билан ишлашдаги услуби номи билан таниш. Мазкур текширишда мижознинг файллари мазмунини текширишда ыщлланувчи компютер дастурлари ва мижоз компютер дастурларининг хизмат ыилишини текшириш маысадида фойдаланувчи назорат маoлумотларига эга бщлиши керак.
Юыорида айтилган услубга мувофиы ахборот материалларини тщплаш тадбирлари назорат щтказишни кузатиш, назорат щтказиш дастурининг алоъида ыисмларини текшириш, тегишли услубий назоратни щтказишни щз ичига олади.
Компютерлардан фойдаланиш ва дастурий таoминлашнини ыщллаб аудит щтказиш танлаб текшириш ва аналититк текширишларда ъам щз самарасини беради.
Аудит гувоъномаларини олиш учун Суперкалк, Варитаб-85, Micrоsоft Excel ва бошыа дастурий пакетлар билан ЭЪМни ыщллаш самарали услуб ъисобланади.
Электрон жадвалларни ыщллаш тафтиш дастурини тузиш имкониятини яратади. Бунинг учун ЭЪМдан олинган ъужжатнинг мазмуни ва шаклини ишлаб чиыиш, олинган ахборотни олиш учун бажарилиши керак бщлган харакатлар, керакли маoлумотлар аниыланади. Тайёрланган бундай лойиъани компютер хотирасида саылаш, зарур бщлганда уни чаыириб олиш, яoни маoлумотларни киритиш мумкин. Керакли харакатлар бажарилгандан кейин компютер дисплейи экранидан олинган видеограммаларга асосан таълил ва тегишли хулосалар ыилинади.
Аудиторларнинг кщпчилиги аудитни щтказиш услуби сифатида ыщлланувчи эксперт тизимлари билан таниш. Фойдаланувчига ахборот таыдим этиш маысадида программалаштиришнинг ноёб методларини ыщлловчи компютер дастурлари эксперт тизимлари ъисобланади. Улар аудитни режалаштиришда аудит текширишларда ва молиявий ъисоботларни тайёрлашда ишлатилади. Эксперт тизимлари аудит таваккалчилигини баъолашда, маoлумотларни аниылашда иытисодий таълил щтказишда ёрдам беради.
Баён ыилинган тизимлар аудит текширишларда назорат тузилишини баъолашга ёрдам беради ва уёки бу ахборотни муфассал текшириш щтказишда ишлатилади. Тизимлар молиявий ъисоботларни, уларни текшириш буйича тайёрланаётган хулосаларнинг ыайси турига мувофиы келишини аниылашда ъам ыщлланилади.
Эксперт тизимлари ыуйидаги тоифадаги вазифаларни бажаради: тушунтириш, вазиятларни баъолаш, башорат ыилиш, ыщлланма бериш, назорат ва кузатиш, режалаштириш.
Эксперт тизимининг негизибщлиб ахборот базаси ва фойдаланувчига тавсиялар бериш механизми ъисобланади. Ахборот базаси ЭЪМдан фойдаланувчиларнинг олдига ыщйилган маысадларга эришишдаги муаммоларни ъал этиш ва ёрдам кщрсатишда ишлатилувчи ыоида ва ахборотларни щз ичига олади. Тизимнинг яна бир таркибий ыисми – фойдаланувчига тавсиялар бериш механизми бщлиб, у компютер дастуридир.
Эксперт тизимида фойдалаувчининг интерфейси ва тушунтириш механизми ишлатилади. Фойдаланувчининг интерфейси компютер дастурий механизми билан ъамда фойдаланувчининг тизими щртасида ыщшилишини таoминлайди. Фойдаланувчига тавсия бериш механизми билимлар базасига эришиш, тушунтириб бериш механизми, флйдаланувчига маoлум саволларнинг берилиши ёки нима сабабдан тегишли щзига хос хулоса тайёрлашини тушинишида ёрдам беради.
НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ:

  1. Ъужжатларни таълил ыилишда ыандай услублар ыщлланилади

  2. Бирламчи ъужжатларга ыандай талаблар ыщйилади

  3. Ъужжатларни сохталаштириш услублари

  4. Билвосита ва бевосита гувохномалар

  5. Ишчи ъужжатларнинг мазмуни нимадан иборат

  6. Аудит текширишнинг турлари

  7. Аудиторлик гувохнома олиш услублари

  8. Ашёвий йщылама щтказишдаги асосий тадбирлар нималардан иборат

  9. Аукдит гувохномалари ва турлари

  10. Аудит тестлари ва текширишлар


Download 0.55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   35




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling