Farg’ona davlat universiteti Matematika va informatika fakulteti Amaliy matematika yo’nalishi 21. 06- guruh talabasi Mahammadjonova Diyoraning umumiy fizika fanidan “Kristallar issiqlik o’tkazuvchanligining mexanizmi

Farg’ona davlat universiteti
Matematika va informatika fakulteti
Amaliy matematika yo’nalishi
21.06- guruh talabasi Mahammadjonova
Diyoraning umumiy fizika fanidan
“Kristallar issiqlik o’tkazuvchanligining
mexanizmi. Issiqlik uzatish turlari” mavzusida tayyorlagan MUSTAQIL ISHI

Reja:

1. Kristallar issiqlik o’tkazuvchanligining mexanizmi

2. Issiqlik o’tkazuvchanlik

3. Konveksiya

4. Nurlanish

Qattiq jismlarning tebranishi bilan bog’liq hodisalardan biri issiqlik o’tkazuvchanlikdir. Jismning ko’proq qizigan qismidan uning kamroq qizigan qismiga issiqlikning ko’chish jarayoniga jismning issiqlik o’tkazuvchanligi deyiladi. 

Qattiq jismlarning tebranishi bilan bog’liq hodisalardan biri issiqlik o’tkazuvchanlikdir. Jismning ko’proq qizigan qismidan uning kamroq qizigan qismiga issiqlikning ko’chish jarayoniga jismning issiqlik o’tkazuvchanligi deyiladi. 

Metallarning erkin elektronlari, kristall panjaraning tebranishi tufayli paydo bo’ladigan va kristalning barcha yo’nalishlarida tarqaladigan elastik to’lqinlar bilan birgalikda issiqlik o’tkazuvchanlikka katta hissa qo’shadi. Shuning uchun umumiy holda qattiq jismlarning issiqlik o’tkazuvchanligi ikkita tashkil etuvchilardan iborat bo’ladi:

c = cp + cel (14.5)

bu yerda: cp - kristall panjaraning tebranishlari, yaoni fononlari bilan boliq issiqlik o’tkazuvchanligi; cel - kristalldagi mavjud erkin elektronlar bilan boliq issiqlik o’tkazuvchanlik.

Metallarda erkin elektronlarning konsentrasiyasi metall atomlarining konsentrasiyasi bilan bir tartibda bo’ladi, Shuning uchun metallarning issiqlik o’tkazuvchanligi katta va asosan cel dan iborat bo’ladi.

Issiqlik o'tkazuvchanligi- jismlarning issiqlikni ko'proq isitiladigan joylardan kamroq isitiladigan joyga o'tkazish xususiyati. O'tkazuvchanlik orqali issiqlik qattiq, suyuq va orqali uzatiladi gazsimon jismlar. Issiqlik miqdori dQ vaqt birligi uchun o'tish dt elementar platforma orqali dS tananing issiqroq qismidan kamroq isitiladigan qismga, harorat gradientiga mutanosib ravishda dth/dx saytga perpendikulyar yo'nalishda va materialning issiqlik o'tkazuvchanlik xususiyatlariga bog'liq.

Issiqlik o'tkazuvchanligi- jismlarning issiqlikni ko'proq isitiladigan joylardan kamroq isitiladigan joyga o'tkazish xususiyati. O'tkazuvchanlik orqali issiqlik qattiq, suyuq va orqali uzatiladi gazsimon jismlar. Issiqlik miqdori dQ vaqt birligi uchun o'tish dt elementar platforma orqali dS tananing issiqroq qismidan kamroq isitiladigan qismga, harorat gradientiga mutanosib ravishda dth/dx saytga perpendikulyar yo'nalishda va materialning issiqlik o'tkazuvchanlik xususiyatlariga bog'liq.

Konveksiya. Gaz yoki suyuqlikka joylashtirilgan qizdirilgan jism o'z issiqligini gaz yoki suyuqlik zarralariga beradi, ular qizdirilganda engilroq bo'ladi va yuqoriga ko'tariladi va ularning o'rniga sovuqroq zarralar keladi. Sovutishning intensivligi sovutish muhiti zarrachalarining harakat tezligiga bog'liq. Agar sovutish muhiti zarrachalarining harakati faqat ularni issiq jism yuzasida qizdirish orqali hosil bo'lsa, unda bunday konvektsiya tabiiy konvektsiya deb ataladi.

Konveksiya. Gaz yoki suyuqlikka joylashtirilgan qizdirilgan jism o'z issiqligini gaz yoki suyuqlik zarralariga beradi, ular qizdirilganda engilroq bo'ladi va yuqoriga ko'tariladi va ularning o'rniga sovuqroq zarralar keladi. Sovutishning intensivligi sovutish muhiti zarrachalarining harakat tezligiga bog'liq. Agar sovutish muhiti zarrachalarining harakati faqat ularni issiq jism yuzasida qizdirish orqali hosil bo'lsa, unda bunday konvektsiya tabiiy konvektsiya deb ataladi.

Konveksiyaga misol qilib xonani isitish tizimini ko’rsatish mumkin.

Nurlanish

• Nurlanish

Issiqlik uzatishning qaysi turi gazsimon muhitda harorat indeksining o'zgarishini tavsiflaydi? Bu haqida termal nurlanish haqida.

Aynan shu issiqlikning elektromagnit to'lqinlar shaklida o'tkazilishini o'z ichiga oladi, bu issiqlik energiyasining nurlanishga, keyin esa orqaga ikki marta o'tishini anglatadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

• 1. https://crazylike.ru/uz/ways-of-heat-transfer-heat-transfer-is-whatsss.html
• 2. https://uz.wikipedia.org/wiki/Issiqlik_almashinish
• 3. https://peskiadmin.ru/uz/vidy-teploobmena-teploprovodnost-konvekciya-izluchenie-teploperedacha.html