Farg’ona davlat universiteti sirtqi bo’lim 2-kurs

Ta’rif. Cheksiz yaqin yasovchilari o’zaro kesishgan yoki o’zaro parallel bo’lgan 
sirt yoyiluvchi sirt deyiladi.
Yoyiladigan chiziqli sirtlar 
Uch yo’naltiruvchi sirtning m, n, ℓ yo’naltiruvchilardan n va ℓ nuqta bo’lib, ular 
ustma-ust tushsa, yasovchilari uning konus sirtini hosil qiladi. Shuning uchun 
konus m egri chiziq va S nuqta bilan beriladi. Uning aniqlovchilari 

(m,  
S ) bo’ladi. 6.4,b–rasmda m(m′, m″) yo’naltiruvchi va S(S′, S″) uchi bilan berilgan 
konusning tekis chizmada berilishi va sirtda nuqta tanlash ko’rsatilgan.
Agar S nuqtani biror s
yo’nalishda cheksiz uzoqlashtirilsa, m egri chizig’ini kesib o’tuvchi
K onusning bu xususiy holi silindr deb yuritiladi (6.5,a-
rasm).
6.6,b–rasmda silindrning tekis chizmada berilishi ko’rsatilgan.
Yasovchisining yo’nalishi bilan beriladi: 6.4,a-rasmdagi m yo’naltiruvchi siniq 
chiziq bo’lsa, hosil bo’lgan sirt piramida (6.5,a-rasm) deb yuritiladi. 6.6,b–rasmda 
piramidaning ortogonal proyeksiyalarda berilishi ko’rsatilgan. Agar uchi biron s 
yo’nalishda cheksiz uzoqlashtirilsa, piramidaning qirralari o’zaro parallel bo’lib 
qoladi va bu sirt prizma deb ataladi (6.7,a-rasm).
b  
6.6-rasm
a b 6.7-rasm  
Prizmaning chizmada berilishi 6.7,b-rasmda ko’rsatilgan.

---

Aylanish sirtlari 
Harakatlanuvchi chiziq sirtning yasovchisi, qo’zg’almas to’g’ri chiziq esa uning 
aylanish o‘qi deyiladi. Yasovchi va aylanish o’qi aylanish sirtning aniqlovchilarini 
tashkil qiladi. 6.8–rasmda m(m′, m″) egri chiziqning i(i′, i″) aylanish o’qi atrofida 
aylanishidan hosil bo’lgan umumiy ko’rinishdagi aylanish sirti tekis chizmada 
tasvirlangan. Yasovchi va aylanish o’qi ma‘lum bo’lsa, aylanish sirti to’la berilgan 
hisoblanadi. Sirtning berilishini uning aniqlovchilari orqali 
