Farg’ona davlat universiteti texnalogig talim

3. Umumiy o’rta ta’lim maktablarida jismoniy tarbiyaning majburiy kur 
ekanligi 
Jismoniy madaniyatni baza sifatidagi xizmati – sport, amaliy sog`lomlashtirish deb atalmish 
jismoniy madaniyat klassifikatsiyasining asosida yotadi. 

---

Jamiyat aozosining jismoniy bilimi, jisman rivoj-langanligi, jismoniy tayyorgarligi evaziga faol 
hayotiy faoliyat uchun zarur bo`lgan jismoniy kamolotga erishishni zaminini yoki jismoniy 
madaniyatning poydevorini yaratadi. Shug`ullanuvchilarning yoshiga qarab jisman rivojlanganlik, 
tayyorgarlik, o`zgaruvchan va o`ziga xos xususiyatlarni kasb etadi. 
Jismoniy madaniyatning boshlang`ich zamini shartli ravishda «maktabgacha va maktabning 
jismoniy madaniyati» orqali yaratiladi. Bu bilan maktabgacha yoshdagi bolalar muassasalarida 
umumta’lim maktablari va boshqa o`quv tarbiya muassasalarida jismoniy madaniyat o`quv predmeti 
sifatida majburiy mashg`ulot ekanligini tushunamiz. Bu o`z navbatida umumiy jismoniy ma’lumot uchun 
asos yaratadi, jismoniy qobi-liyatlarining har tomonlama rivojlanishi, mustahkam sog`lik-ning bazasining 
vujudga kelishiga sababchi bo`ladi. Bu bilan har tomonlama shaxs uchun zarur bo`lgan jismoniy salohiyat 
daraja-sining asosini yaratishga kafolat vujudga keladi. 
Maktab jismoniy madaniyati esa tarbiyalanuvchida jismi tarbiyasi uchun zaminni shakllanishiga 
asosiy poydevor bo`lib xizmat qiladi. 
Sport – jismoniy madaniyatining tarkibiy qismidir. Sport, xususan, ahamiyatli darajada jismoniy va 
unga bog`liq bo`lgan qobiliyatlarning rivojlanishini va o`sishini taomin-laydi. Jamiyat jismoniy 
madaniyatining tarkibiy qismi hisoblangan sport, boshlang`ich ma’noda «kuch sinashaman», 
«musobaqalashaman» degan ma’noni beradi. XIX asrning oxiri va XX asrning boshlarigacha unga dam 
olish, ko`ngil ochish, so`ng, jismonan yuqori ko`rsatgichga erishish vositasi, musobaqalarda g`alaba 
qozonish tarzidagi faoliyat deb qaraladi. 
Sportning rivojlanishi asosan uch ko`rinishda – o`quv predmeti, ommaviy-ko`ngilli sport, «katta 
sport» tarzida namoyon bo`ladi. 
O`quv predmeti sifatida sport o`rta va oliy maktabda, armiyada jismoniy tarbiyaning vositasi bo`lib 
xizmat qiladi. 
Ommaviy–ko`ngilli sport darsdan tashqari va ish vaqtidan so`ng davlat va jamoat tashkilotlari orqali 
va har bir shaxsning tashabbusi bilan amalga oshiriladi. 
«Sportchi» so`zi talaffuz etilganda, ko`z o`ngimizda nafa-qat kuchli, chidamli va chaqqon hamda 
qaddi-qomati kelishgan yigit yoki qiz obrazi gavdalanibgina qolmay, irodali, to`g`ri so`zli, hayotga doimo 
yaxshi umid bilan qaraydigan, optimisti, har qanday qiyinchiliklarni oson yenguvchi, kamtarin va o`z 
yutuqlariga hotirjam insonni tushunamiz. 
Shunday ekan, sport jamiyat manfaati uchun xizmat qila-digan faoliyat bo`lib, tarbiyaviy va 
kommunikativlik funktsiya-sini bajaradi, lekin doimiy kasb emas. sport ishlab chiqarishsiz faoliyat, yaoni 
u moddiy neomat (boylik) yaratish bilan bog`lanmagan va o`quv tarbiya jarayoni qonuniyatlariga 
bo`ysundiriladi