Farg‘ona Davlat Universiteti Texnalogik ta‘lim yo‘nalishi 22-19 guruh talabasi O'sarova Shoiraxonning O'zbek tilining sohada qo'llanishi fanidan tayorlagan slaydi

Sohada kasbiy muloqot madaniyati va tildan foydalanish

• Kasbiy muloqot madaniyati jismoniy tarbiya o‘qituvchisining kompetensiyasi kognitiv vazifalarni hal qilish, nostandart yechimlarni izlash, ijodiy yangilik qobiliyatini ta’minlaydigan ma’lumotlarni to‘plash va qayta ishlash bilan bog‘liq. Bu muammolarni shakllantirish va ularni yechishda evristik usullardan foydalanish, nazariy bilimlarni tahlil qilish, talqin qilish va ijodiy foydalanish, uni ilmiy-tadqiqot faoliyati amaliyotida qo‘llash qobiliyatlarida, adabiy manbalar bilan ishlash, amaliy eksperimental tadqiqotlar o‘tkazish, faktlarni kuzatish, statistik ma’lumotlarni to‘plash va qayta ishlashda namoyon bo‘ladi. So‘nggi paytlarda sport sohasida ham yangi terminlarning kirib kelishi va o‘zlashtirilishi, shuningdek, bir qator leksik birliklarning stilistik holatidagi o‘zgarishlar kuzatilmoqda. Bularning barchasi sportdagi muloqot tilining zamonaviy dinamik qatlami ekanligi va ko‘p qirrali izlanishlarni talab qilishidan dalolat beradi.

Sport diskursini o‘rganish jarayonida tildagi tizimda futbol konseptini ifodalovchi til vositalarining tarkibiy qismini aniqlash mumkin. Bu turdagi diskurslar ko‘p darajali bo‘lib, unda sport sharhlovchilari nutqlari va sportchilar nutqi mavjud. Zamonaviy sport diskursining konseptual asosi – bu alohida sport turining zamonaviy madaniyat uchun eng muhim sport tushunchalaridir. Bunga misol, bugungi kunda sport diskursi tarkibidagi eng muhim qismi bo‘lgan futbol konseptidir.
Sport zamonaviy madaniyatning muhim qismini belgilab berishi, ushbu hodisaning hozirgi lingvistik voqeligi, sportning lingvistik madaniyati to‘g‘risida aniq gapirish mumkin. So‘nggi o‘n yilliklarda sportdagi yuqori yutuqlar tufayli umuman sportga, sportdagi muloqot tiliga bo‘lgan munosabat o‘zgardi. Zamonaviy sport XXI asrning mashhur hodisasidir va uning lingvistik tarkibi chuqur o‘rganishni talab qiladi. Sportdagi muloqot tili jurnalistlar nutqi, sport sharhlovchilari nutqlari va sportchilar nutqi kabilarga bo‘linadi. Bugungi kunda sportdagi muloqot tili odatdagi muhitdan tashqariga chiqmoqda. Zamonaviy til nazariyasi doirasida olib borilgan tadqiqotlar tushunchalarni umuminsoniy, milliy, madaniy va boshqa toifalarga ajratish imkoniyatini ochib beradi. Ushbu turdagi tasniflash ko‘pincha noaniqdir.
Bebeto imo-ishora belgisi bu yerda “qo‘llarni yon tomonga siljitish, chaqaloqni allalash harakatiga taqlid qilish” ma’nosida ishlatilganiga yorqin misol. Ushbu leksik birlik – bu futbolchilar to‘pni raqib darvozasiga kiritgan vaziyatlarda ishlatadigan maxsus ishoradir. Bunday imo-ishora futboldagi muloqotning verbal va noverbal tarkibiy qismlari o‘rtasidagi eng yaqin bog‘liqlikning namunasidir. Shunday qilib, o‘yinchilar maydonda imo-ishora darajasida ishlab chiqqan sport ma’lumotlari to‘g‘ri shifrlangan, mos keladigan til ifodasini oladi, sportchilar nutqida faol ishlaydi.