Фармацевтика иқтисодиёти
Инвснтаризация ўтказшпнинг асоснй қоидалари
Download 7.58 Mb. Pdf ko'rish
|
|
17.2. Инвснтаризация ўтказшпнинг асоснй қоидалари
Ҳисобот йилидаги инвентаризациялар миқдори, уларни ўтказиш санаси, хўжалик юритувчи субъект раҳбари томонидан белгиланади. Инвентаризацияни ўтказиш учун хўжалик юритувчи субъектлар таркибида хўжалик юритувчи субъект раҳбари ёки унинг ўринбосари (ҳайъатраиси); бош бухгалтер; мутахассислар: муҳандислар, иқтисодчилар бўлган доимий ишлайдиган инвентаризация ҳайъати тузилади. И н вен тар и зац и я ҳайъати таркиби га хўж алик юритувчи субъектнинг ички аудит вакиллари киритилиши мумкин. Иш лар ҳажми катта бўлганда м о л -м улк ва м о л и яви й мажбуриятларни инвентаризацияни бир вақтда ўтказиш учун қуйидаги таркибда: инвентпризацияга тайинлаган хўжалик юритувчи субъект раҳбаринин! вакили (ҳайъат раиси); 316 мутахассислар: товаршунос, муҳандис, технолог, механик, иш ю р и ту вч и , и қ ти со д ч и , б у х гал тер и я ходим и бўлган ишчи инвентаризация ҳайъати тузилади. Ҳайъат таркибига инвентаризация қилинаётган бойликлар, нархлар ва бирламчи ҳисобни яхши биладиган тажрибали ходимлар киритилиши керак. Моддий жавобгар шахсларни кетма-кет икки марта ишчи инвентаризация ҳайъати аъзоси қилиб тайинлаш тақиқланади. Доимий ишлайдиган ва ишчи инвентаризация ҳайъатларининг шахсий таркибини хўжалик юритувчи субъект раҳбари тасдиқлайди. Инвентаризацияни ўтказиш вақтида ҳайъатнинг ақалли битта аъзоси йўқ бўлса, бу \ол инвентаризация натижаларини ҳақиқий эмас, деб топиш учун асос бўлиб хизмат қилади. Доимий ишлайдиган инвентаризация ҳайъатлари: — бойликлар сақланишини таъминлашга доир профилактика ишларини ўгказади, зарурат бўлганда ўз мажлисларида бойликларнинг сақланиши масалалари бўйича цех, бўлим, шўъбалар раҳбарларининг ахборотларини тинглайди; — инвентаризация ўтказилиш ини ташкил этади ва ишчи инвентаризация ҳайъатлари аъзоларига йўл-йўриқберади; — инвентаризация тўғри ўтказилганлигини назорат тариқасида текширувларни амалга оширади, шунингдек, инвентаризациялар орасидаги даврда сақпаш ва қайта ишлаш жойларида товар-модций бойликларни танлаб инвентаризациядан ўтказади; — инвентаризация натижалари тўғри чиқарилганлигини, омборхоналар ва бошҳэ сақпаш жойларида бойликларни қайта асосий воситаларга ажрагиш бўйича таклифлар аоосли эканлигини текширади; — зарур ҳолларда: инвентаризацияни ўгказиш қоидалари жиддий бузилганлиги аниқланган хўжалик юритувчи субъект раҳбарининг топшириғига биноан такрорий ялпи инвентаризациялар ўтказади. Ишчи инвентаризация ҳайъатлари: — сақлаш ва ишлаб чиқариш жойларида бойликлар ҳамда пул маблағларининг инвентаризациясини амалга оширади; — хўжалик юритувчи субъект бухгалтерия билан биргаликда инвентаризация нагижаларини аниқдашда ишгирок этади ва камомадлар чиқишини ҳисобга олиш ҳамда табиий йўқотиш меъёрлари доирасида камомадларни ҳисобдан ўчириш бўйича таклифлар ишлаб чиқади; — товар-модций бойликларни қабул қилиш. сақпаш ва беришни тартибга солиш, ҳисобга олиш ни яхшилаш масалалари бўйича таклифлар киритади. 317 Мол-мулкнинг мавжудлигини текширишни бошлашдан олдин инвентаризация ҳайъати энг сўнгги кирим-чиқим ҳужжатларини. моддий воситалар ва пул маблағлари ҳаракати тўғрисидаги ҳисоботларни олиши керак. Инпентаризаилп ҳайъатининг рзиси ҳисобстларга ияова қиллнган барча кирим-чиқим ҳужжатлзрип «ннвентаризациягача... (сана)» деб кўрсатган ҳолда виза қўяди, бу эса, бухгаггерияга ҳисоб маьлумаглари бўнича инвентаризааияни бошлаш пайтида мол-мулк қолдиқларили аниьутш учун асос бўлиб хизгаат қнлишп керак. Моддий жавобгар шахслар иигсегггаризация бошланишига қадар мол-мулкка доир барча кирим-чиқчм ҳужжатларни бухгалтерия ёки ҳайъатга топширилгани ва улар жавобгарлигига кслиб тушган барча бойликлар кирим қилингани, чиқиб кетганлари эса чиқимга ҳисобдан ўчирилгани тўғрисида тилхат берааллар. Мол-мулкни сотиб олишга ҳисобот бериладигаи суммаларн ёки уни олиш учук ишончномалари бўлган шахслар ҳам шундай тилхат берадилар. Инвентаризацияни ўтказиш олдидан ишчн инвентаризация ҳайъатлари аъзоларига буйруқ, ҳайъат раисига эса пломбир топширилади, инвентари;;иция ҳайъати ишлайдиган бутун иш вақгида пломбир ҳайьаг раисида сақланэди. Буйруқда инвентаризацияни ўтказишгадоир ишни бошлаш ва тугатиш мупдатлари белгиланади. Агар мол-мулкни иннентаризацияси бир неча кун мобайнида ўтказилса. моддий бойликлар сақяанаётган хона инвентаризация ҳайъати кетаёгганидэ муҳрланиши керак. Инвентаризация ҳайъатлэри ишида танаффус бўлгацца (тушлик вақги) рўйхатлар инвентаризация ўтказилаётган ёпиқхонадаги яшик (сейф)да сақланади. Буйруқларни бухгалтерия инвентаризацияни ўтказиш тўғрисидаги буйрук/тар бажарилишини назорат қилиш дафтарвда рўихатга олади. Товар-моддий бойликларнинг мавжудлигини текш ириш га киришмшдан олдин ишчи инвентаризация ҳайъати: — ёрдамчи бинолар, ертўлалар ва бойликлар сақланадиган алсҳида кириш-чиқиш эшиклари бўлган бошқа жойларни пломбалаши; — огирликни ўлчайдиган барча асбоблар созланганини текшириши ва уларни тамғачашнингбелгиланган муддатларига риоя қилишм шарт. Тўсатдан ўтказиладиган инвенгаризациялардабарча товар-моддий бойликлар инвенгаризация ҳайъати ҳозирлигида, тайёрлаб қўйилади. Бойликлар гуру\парга бўлиниши, микдорини санаш учун қулай бўлгаи маълум таргибда номларн, ҳажмлари бўйича жойлаштирилиши керак. Асосий воситадар, хомашё, материаллар, тайёр маҳсулот, товарлар, пул маблағлари ва бошқа бойликларнинг инвентаризацияси уларнинг 318 ҳар бир жойлашган ери ва шу бойликларни сак^аётган жавобгар шахс бўйича ўтказилади. Ҳақиқий қоддикларни текшириш моддий жавобгар шахсларнинг албатта иштирок этиши билан амалга оширилади. Инвентаризация пайтида бойликларнинг мавжудлиги албатта санаш, тарозида тортиш, ўлчаш йўли билан аниқланади. Етказиб берувчининг очилмаган ўрамида сақпанаётган материаллар ва товарлар бўйича ушбу бойликлар миқцори, истисно тариқасида ҳужжатлар асосида, ушбу бойликлар бир қисмини албатга танлаб олиб текшириш билан аникданиши мумкин. Қопланмаган маҳсулотлар оғирлигини ўлчаш ва техник ҳисоб-китоблар асосида аниқлашга йўл кўйилади; далолатномалар ва ҳисоб-китоблар рўйхатга илова қилинади. Тарозидатортиладиган кўп микдордаги товарлар инвентаризация қилингани тарозида тортиш билан аник,ланган моддий бойликлар қдйдномаларини ишчи инвентаризация ^йъатининг аъзоларидан бири ва моддий жавобгар шахс юригади. Иш куни охирида, ана шу қайдномалар маълумотлари солиштирилади ва чиқарилган якун инвентаризация рўйхатига қайд этилади. Инвентаризация қилинган бойликлар ва объектларнинг номлари \амда уларнинг миқдори рўйхатларда номенклатура бўйича ва ҳисобда қабул қилинган ўлчов бирликларида кўрсатилади. Рўйхатларга ишчи инвснтаризация ҳайъатинингбарча аъзолари ва моддий жавобгар шахслар имзо чекадилар. Рўйхат охирида моддий жавобгар шахслар бойликларни уларнингҳозирлигидатекширганини, ҳайъат аъзоларига нисбатан ҳеч қандай даъволар йўқлиги ва рўйхатда саналган бойликлар масъулиятли саку 1 ашга қабул қилинганини тасдиқлайдиган тилхатга имзо чекадилар. Бойликларнинг ҳақиқатда мавжудлигини текшириш пайтида моддий жавобгар шахслар ўзгарган такдирда бойпикларни қабул қилган шахс инвентаризация рўйхатларига уларни олганлиги, топширган шахслар эса уларни топширганлиги хусусида имзо чекадилар. Х ўж аликка тегиш ли бўлм аган, б и роқ унда ж ойлаш ган бойликларга алоҳида рўйхатлар тузилади. Инвентаризация пайтида инвснгаризация бўйича бирламчи ҳисоб ҳужжагларинингтасдиқланган намунавий шакллари қулланилиши керак. И н в е н т а р и з а ц и я рўй хагл ари т е х н и к воситаларла ёк и қулда тўлдирилиш и мумкин. Қўлдатузилэдиган инвентарнзация рўйхатлари апиқ-равшан қилиб тулдирилаяи. Ҳеч қандай ўчириш ватузатибёзишларга йўл қўйилмайди. 319 Инвентаризация рўйхатининг ҳар бир саҳифасида сўз билан товар- моддий бойликлар тартиб рақамлари сони ва ушбу саҳифада ёзилган барча бойликлар миқдорининг умумий якуни, бу бойликлар қандай ўлчов бирликларида кўрсатилганидан қатъи назар кўрсатилади. Рўйхатларнинг барча нусхаларидл хатоларни тузатиш нотўғри ёзувлар устига чизиш ва чизилганлари уегигатўғри ёзувларни қўйиш йўли билан амалга оширплиши керак. Тузатишлар инвентаризация ҳайъатининг барча аъзолари ҳамда ,чоддий жавобгар шахслар томонидан имзоланиши керак. И нвентаризация рўйхатларида тўлдирилмаган сатрларни қолдиришга йўл қўйилмайди. Рўйхатларнинг охирги варақларида тўлдирилмаган сатрлар устига чизиб қуйилади. Моддий жавобгар шахслар инвентаризациядан сўнг инвентари- зация рўйхатларида хатоларни анмқлагзн тақдирда, улар дарҳол (омборхона очилгунига қалар) буни ишчи инвентаризация ҳайъатига маълум қилишлари шарт. Моддий жавобгар шахсларнинг камомад ёки ортиқча чиқиш товар-модд <й бойликлар номидаги хато, ўтказиб юбориш, янглишиш ва ҳоказолар туфайли юз бергани хусусидаги тушунтириш берилади. Ишчи инвенгаризация ҳайъати кўрсатилган далилларни текширишми амалга оширади ва улар тасдик^панган тақдирда аниқланган хзтоларни белгиланган таргибдатузатади. Хўжалик юритувчи субъектлар раҳбарлари товар-моддий бойлию 1 ар ва пул маблағларимиш тўғри ҳамда ўз вак^идаўтказилиши ва уларни нг кутилм аганда ўтказилиш ини таъм и нлаш учун жавобгардир. Улар бойликларнинг ҳақиқатда мавжудлигини қисқа муддатларда тўл и қ ва а н и қ текш нриш н и т аъ м и н л ай д ж ан шароиишрни ирагиб бсришлари uiapr Бош бухгалтер тегиш лн бўлиималарн раҳбарлари билан биргал икда ннвентаризация утказишниж белгиланган қоидалармга риоя этилишини симчиклаб назорат қилишга мажбур. Товар-моддий бойликларни ннвентаризаиия қилиш билаи бир вақтда хўжалик юритуичи субъектнинг бумаисрияси тегишли барча ҳисобварак^ар бўйича ёзуиларни корресгюнденцияланувчи ҳисоб варақлар билан қиёслагап ҳолда •гскширишп керак. Масалан, асосий восигалар бўйича фойдаланишга қабул қи.шпгаи барча объею.лар ҳисобга олинган-олинмагани; товар-молдин бойлмклар бўйича барча келибтушган бойлпклар кирим қилингам-қилинмагани, чиқиб кстгаплари зса, ҳмсобдан ўчирплгапи ва унда акс эттирилганп. гугалланмагап иuj_ria6 чиқариш буйича — барча харажатлар чиқарилгам 320 маҳсулогга ҳисобдан ўчирилган-ўчнрилмаганлиги ва ҳоказолар аниқпаниши зарур. И нвентаризация тугаганмдан сўнг ннвентаризация тўғри ўтказилганлигини назорат тариқасида текширишлар ўтказилиши мумкин. Уларни инвенгаризапия ҳайъат аъзолари ва модаий жавобгар шахслар иштирокида албатта иньентаризация ўтказилган омборхона, шўъба ва ҳ о к азо л ар о ч и л и ш и га қадар ўтказиш кер ак . И нвенгаризациялар тўғри ўтказилганини назорат гариқасида текшириш иатижалари далолатмома билан расмийлаштирилади (2- илова) ва инвентаризация тўфи ўгказилганлигини назорат тариқасида текширишларни ҳисобга олиш дафтарида рўйхатга олинади (3-илова). Download 7.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|