Фармацевтика иқтисодиёти

Мураюсаббухгалтерия проводкаси дейилганида эса, бир неча ҳисоб 
варақдебетланиб, битга ҳисоб варақнинг кредитланиши ёки бир ҳисоб 
варақнинг дебегланиши ҳамда бир неча ҳисоб варақларнинг
176

---

кредитланиши тушунилади. Бир вақгнинг ўзида бир неча ҳисоб варақ 
дебетланиб ва бир неча ҳисоб варақ кредитланиши ҳоллари юз бермайди.
Оддий бухгалтерия проюдкасига куйидаги бухгалтерия ёзувини мисол 
қилиб келтириш мумкин. Масалан, асосий ишлаб чиқаришга 200 000 
сўмлик материал берилди. Ушбу муомалага қуйидаги проводка берилааи:
Дебет 2010—«Асосий ишлаб чиқариш» — 200 000 сўм;
Кредит 1010—«Хомашё ва материаллар» — 200 000 сўм.
Юқоридан кўриниб турибдики, корхонада содир бўлган хўжалик 
муомаласи битта \исоб варақнинг дебетида, иккинчи ҳисоб 
варақнинг кредитида акс эттирилган.
Энди мураккаб бухгалтерия проводкасига мисол келтирамиз.
Мисол. Корхонанинг ишчи ва хизматчиларига иш ҳақи ҳисобланди:
— асосий ишлаб чиқдришда банд бўлган ишчиларга — 50 000 сўм;
— ёрдамчи ишлаб чиқаришда банд бўлган ишчиларга — 20 000 сўм;
— тайёрлов цехида банд бўлган ишчиларга — 44000 сўм;
— корхона бошқарувида банд бўлган ходимларга — 30000 сўм.
Ушбу муомалаларга қуйидаги мураккаб бухгалтерия проводкаси
берилади:
Дебет 2010—«Асосий ишлаб чиқариш» — 50 000 сўм;
Дебет 2310—«Ёрдамчи ишлаб чиқариш» — 20 000 сўм;
Дебет 2510—«Умумишлаб чиқариш харажатлари» — 44 000 сўм;
Дебет 9420—«Маъмурий-бошқарув харажатлари» — 30 000 сўм;
Кредит 6710—«Ишчи ва хизматчиларга иш \ақи юзасидан 
қарзлар» — 144 000 сўм.
Юқоридаги муомаладан кўринибтурибдики, хўжалик муомаласи 
таъсирида тўртга ҳисоб варақдебетланган ҳамда битта ҳисоб варақ 
кредитланган.
Шуни таъкидлаб ўтиш лозимки, икки ёкумма ёзиш усули 
бухгалтерия ҳисобининг муҳим усули сифатида бухгалтерия баланси 
ва ҳисоб варақлар тизими билан чамбарчас боғлиқцир. Чунки хўжалик 
муомалаларини икки ёқлама ёзганда ҳисоб варак,пар тизимидан 
фойдаланилади. Ҳисоб варакдар тизимига эса бошланғич маълумотлар 
бухгалтерия балансидан олинади. Демак, икки ёқлама ёзиш усули 
бухгалтерия балансидаги тенгликни ҳисоб варақлартизими ёрдамида 
ҳамма вақг таъминлаб туради.
Оборот қайдномалари, бухгалтерня ҳисоби регистрлари
Аналитик ҳисоб варақлар бўйича оборот қайдномалари аналитик 
ҳисоб варақлар маълумотлари асосида тузилади ва бу қайдномалар
177

---

битга синтетик ҳисоб варақпар бўйича очилган ҳамма аналитик ҳисоб 
варақалар айланмаси ва қолдиғининг йиғиндиси саналади. Унинг 
ўзига хос хусусияти аналитик ҳисоб eapaxyiap бўйича оборот 
қайдномаларининг қолдиғи ва оборотлари умумий суммасининг 
худди шу аналитик ҳисоб варакдарни бирлаштирган синтетик ҳисоб 
варақлар қолдиғи ва оборотига тенглигидир. Бу тенглик шуни 
билдирадики, синтетик ҳисобварақлар билан аналитик ҳисоб варақпар 
ўртасида алоқа доимо сақпаниб қолади, бу эса ўз навбатида, ёзувларни 
солиштириш имкониятини беради. Ушбу солиштириш вақтида 
чиқадиган суммалар бир-бирига тўғри келмаса, у ҳолда ёзувларда 
хатоликка йўл қўйилган бўлади. Хатолар тузатилади. Демак, оборот 
қайдномалари ҳисоб варақлардаги ёзувнингтўғри ёки нотўғрилигини 
текширишда муҳим аҳамиятга эга экан.
Синтетнк ҳисоб варақлар бўйича оборот қайдномалари
Ҳ исоб 
варақлар- 
н и н г н о м и
Б о ш л а н ғ и ч қ о л д и қ
О борот
О хи рги қ о л д и қ
Д е б е т
К р е д и т
Д е б е т К р е д и т
Д е б е т
К реди т
Лсосий
воситалар
11120000
11120000
Асосий воси-
тапарнинг
эскириши
240000
2 40000
М атериаллар
50000
-
32000 
45000
37000
-
Ёқилғи
1100
-
400 
500
1000
-
Аналитик ҳисоб варақлар бўйича оборот қайдномалари қуйидаги 
шаклда тузилади.
“Матерваллар” синтетик ҳисоб варақларига очиладиган 
аналитик ҳисоб варақлар бўйича оборот қайдномаси
Мате-
риап-
ларнинг
номи
Баҳо-
си
Б о ш л а н ғ и ч
қ о л д и қ
Кирим
Ч иқим
О хирги
қ о л д и қ
сони
сум-
маси
сони
сум-
маси
сони
сум-
маси
сони
сум-
маси