Фармацевтика иқтисодиёти

Меҳнатга ҳақ тўлаш унун харажатлар
ишлаб чиқарилиш 
тугалланмаган, тайёр маҳсулотларнинг таннархига қўшилиб, буларга 
ишлаб чиқариш корхоналарида — меҳнатга ҳақ тўлаш учун бевосита 
харажатлар, хизматлар соҳасидаги корхоналарда меҳнатга ҳақтўлаш 
учун харажатлар киради. Савдо корхоналарида меҳнатга ҳақтўлаш 
учун харажатлар товарлар таннархига кирмайди, булар давр 
харажатлари ҳисобланади.
Меҳнатгаҳаҳтўлашучун бевоситахаражатлар
ишлаб 
чиқариш 
корхоналарида ишлаб чиқаришдаги ходимлар меҳнатига ҳақ тўлаш 
киради, шу билан бирга мукофотлар, рағбатлантирувчи ва товон 
тўлоалари бўлиб, буларга: корхонада қабул қилинган белгиланган 
ҳақ 
бўйича, тариф ставкалари, лавозим иш ҳақлари ва белгиланган 
шакл 
бўйича мукофотлари ва меҳнатга ҳақтўлаш тизими бўйича бажарилган 
ишларга ҳақтўлаш, шунингдек, ишлаб чиқариш натижаларига 
кўра 
мукофотлаш, касбий маҳоратлари учун иш ҳақи ватариф ставкаларига 
усгама ҳақлар, меҳнат тартиби ва шароитига боғлиқтовон тўловлари, 
амалдаги қонунга мувофиқ тўловлар, қўшимча ва таътил кунларига 
ишлаб чиқариш билан банд бўлган ишчиларгатўловлар киради.
Ишлаб 
чиқаришнинг 
билвосита харажатлари 
— бу харажатларни 
ишлаб чиқариш бўлимларини бошқариш ва хизмат кўрсатиш билан 
боғлиқ маълум маҳсулот ва харажат манбаига тўғридан-тўғри қўшиб 
бўлмайди. Улар тугалланмаган ишлаб чиқариш билан боғлиқбўлган 
ишлаб чиқариш корхоналари бўлиб, қуйидагиларга бўлинади:
— ўзгарувчан харажатлар — бундай харажатлар бажарилган иш, 
хизмат ва ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқбўлиб 
п р о п о р ц и о н а л
равишда ўзгаради;
— доимий харажатлар — бундай харажатлар ишлаб чиқариш ҳажммга 
ёки бошқарув ходимларининг фаоллигига боғлиқ бўлмайдп. 
Билвосита ишлаб чиқариш харажатларига қуйидагилар киради:
— ишлаб чиқаришда қўлланиладиган асосий воситгьпарни 
ички 
ҳолатда caKyiam учун; хоналардасанитария, 
гигиена 
талабларини 
бажариш учун; тиббий муассасалари томонидан корхона 
ҳудудида 
м едпункт таш кил қилиш учун такушм 
қ и л и н г а н
жой ва 
инвентарларни таъминлаш учун харажатлар, 
ишпаб чиқаришдаги 
тартиб ва тозаликни сакуташ учун харажатлар;
305

---

— ишлаб чиқариш жараёнида табиатни сақлашга оид воситаларни 
сақлаш ва фойдаланиш учун харажатлар, шунингдек атроф- 
муҳитга ифлослантирувчи моддаларни ташлаш учун тўлошшр;
— бошқаришни техник воситалари, атоқа воситалари, сигнализация 
воситалари, бошқа ишлаб чиқаришда қўлланиладиган бошқзрув 
техник воситаларини сақпаш ва қўллаш учун харажатлар;
— ишлаб чиқаршцда қўлланилздиган асосий воситаларни эскириши;
— иш лаб ч и қар и ш ж ар аён и д а қ ў л л ан и л ад и ган ном оддий 
активларнинг амортизацияси;
— ишлаб чиқариш жараёнини ва техиологияни такомиллаштириш 
учун харажатлар, шунингдек ишлаб чиқариш жараёни доирасида 
маҳсулагни сифатини яхшилаш, ишончлилигини, чидамлилигини 
оширишга кетган харажатлар;
— арзон баҳо ватез эскирувчи воситаларнинг эскириши;
— ишлаб чиқариш жараёкида технологик жараённи таъминлаш учун 
зарур бўлган материаллар қиймати, цехлардаги маҳсулотни 
қадоқлаш учун ёки тегишли маҳсулотга тўғридан-тўғри киритиб 
бўлмайдиган бошқа ишлаб чрж,арши эҳгиёжл^ига харажатлар;
— ишлаб чиқаришдаги ёрдамчи ишчилар, маъмурий-бошқарувчи 
ва бошқа ходимлар маоши, шу билан бирга корхона тиэими 
бўйича барча турдаги мукофот ва тўловлар;
— ишлаб чиқариш билан банд бўлган ишчиларга рағбатлантирувчи 
тўловлар ва бир вақгда йиллар давомида кўрсатган меҳнати учуи 
тақцирлашлар, амалдаги қонунчилик асосида бевосита меҳнатга 
ҳақтўлаш харажатларига кирмайдиган мукофотлар, иш ҳақининг