Ялпн, ўзгарувчан ва доимий харажатлар.
Ялпи харажатлар
иккита
компонентдан ташкил топган: доимий ва ўзгарувчан харажатлар.
Доимий — ишлаб чиқариш маҳсулоти ҳажмига боғлиқ бўлмаган
равишда сотиш ҳажми ўзгаришига боғлиқ бўлмай ўзгармайди ёки
ўзгаради. Доимий харажатни фақат узоқ келажакка қиёсий баҳолаш
мумкин. Масалан, янги жиҳозни татбиқэтиш иқтисодий натижани
фақат бир неча йилдан кейин бериши мумкин.
Доимий харажатлар
қисқа вақт оралиғида маҳсулот ишлаб чиқариши ўзгарганда \ам
ўзгармайди. Ҳатгоки, корхона иш фаолиятини тугатса ҳам, воситалар
доимий харажатлар ҳисобланади.
Ўзгарувчан харажатлар ишлаб чиқариш маҳсулот ҳажми
ўзгариши билан у ўзгаради, сотиш ҳажми ўзгаради. Уларга хомашё,
транспорт, кўпинча меҳнат ресурслари харажатлари киради. Ўзгарувчан
харажатларни ишлаб чиқариш ҳажми, сотиш ҳажмини ўзгариши
билан бошқариши мумкин.
Маржинал ва ўрта харажатлар.
Маржинал харажатлари
битта
ортиқча маҳсулотни ишлаб чиқариш
натижасидаги харажатларни
ўсиши
Д
Q
Бунда
МС— маржинал харажатлар;
Д
VC — маржинал харажатларнинг ўсиши;
Д
Q — ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажмининг ўсиши.
Маржинал харажатлар қўшимча бирликдаги маҳсулот
ишлаб
чиқариш ҳажмининг ортиши муассасанинг
неча пулга тушишини
кўрсатади. Доимий харажатлар ўзгармагани учун, маржинал харажатлар
фақат ўзгарувчан ёки ялпи харажатлар ўсиши билан аниқланади. Агар
ўзгарувчан харажатлар маҳсулот сотиш ёки ишлаб чиқариш ортиши
билан ўсиб борса, унда ўзгарувчан харажатлар \ам ўзгаради.
Маржинал харажатлар стратегик аҳамиятга эга,
чунки улар
назорат қилиниши мумкин бўлган харажатларни кўрсатади ва ишлаб
чиқаришни иқгисодиётни кенгайтириш унинг қисқариши ҳисобига,
яъни ишлаб чиқариш ва сотиш ҳажмини ҳал қилишда қатнашадиган
қўшимча харажатлар катталигини aHHKyiamra имконият беради.
Ўрта харажатлар - маҳсулот бирлиги харажатларидир. Ўрта
харажатлар қуйидагичаҳисобланади:
Do'stlaringiz bilan baham: 
