Farmakologiya va klinik farmatsiya

Uyqu turlari. Uyquning bir necha turi bor: 1) davriy sutkalik uyku; 2) davriy mavsumiy uyku (xayvonlarning kishki yoki yozgi uykusi); 3) turli ximiyaviy yoki fizik agentlar ta’sirida kelib chikadigan narkotik uyku; 4) gipnotik uyku; 5) patologik uyqu. Uyquning dastlabki ikki turi - fiziologik uyku turlari, kolgan uch turi esa organizmga maxsus nofiziologik ta’sirlar okibati xisoblanadi. Masalan, narkotik uyku efir yoki xloroform buglarini nafasga olish, organizmga alkogol, morfin va boshka kupgina zaxarlarni kiritish, elektr toki bilan uzluksiz ta’sir etish (elektronarkoz) va boshka kupgina ta’sirlar natijasida yuzaga chikishi mumkin. Patologik uyku etiologiyasi va belgilari jixatidan bir necha tur xillarga ajratilishi mumkin. Miya anemiyasida, ya’ni uning kon ta’minoti etarli bulmaganda, miya kisilganda, katta yarim sharlarda usma paydo bulganda yoki miya stvolining ba’zi kismlari zararlanganda patologik uyku ruy beradi. Kupincha patologik uyku uzok vakt - kup kunlar, xaftalar, oylar va xatto yillar mobaynida kuzatilishi mumkin. Patologik uyku vaktida muskullar tonusi pasayishi, shuningdek kutarilishi mumkin.
Gipnotik uyku katta dikkatga sazovor bulib, vaziyatning gipnozlovchi, uxlatuvchi ta’sirida va uykuga extiyoj borligini ishontiradigan gipnozchining xarakatlari ta’sirida vujudga kelishi mumkin. Gipnotik uyku vaktida kishi tevarak-atrofdagi olam bilan kisman aloka kilib, sensomotor faoliyat saklangani xolda miya pustlogining ixtiyoriy aktivligi yukolishi mumkin. Gipnotik uyku vaktida muskullar sistemasining nerv markazlari xaddan tashkari susayish, tormozlanish xolatida, shuningdek kuzgalish xolatida bula oladi.