Faxridinov shoxruxning

O’ZBEKISON-FINLANDIYA PEDAGOGIKA INSTITUTI AMALIY MATEMATIKA VA FIZIKA FAKULTETI

MATEMATIKA VA INFORMATIKA YO’NALISHI
302-guruh talabasi
FAXRIDINOV SHOXRUXNING
MA’LUMOTLAR BAZASI FANIDAN

MUSTAQIL ISHI

Tekshirdi: Abdullayev A.
Bajardi: FAXRIDDINOV SH.
SAMARQAND – 2023
Mavzu: “ Turistik firma” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.
Reja

1. 
   Tanlangan predmet sohani tahlil qilish .
   
2. 
   Konseptual (infologik) loyihalash.
   
3. 
   Datalogik loyihalash.
   
4. 
   Fizik loyihalash.
   
5. 
   Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish .
   
6. 
   Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish.
   

Xulosa

Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari
Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni predmet soha axborot strukturasining tabiiy til (yozma) tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan tavsifiga ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini loyihalash jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin:
1) predmet sohani tizimli tahlil qilish;
2) infologik loyihalash;
3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash;
4) mantiqiy loyihalash;
5) fizik loyihalash.
Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz.
1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish
Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim:
– ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash;
– predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash;
- ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash;
– tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash;
- tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish;
- avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo.
Masalan: “Turistik firma” uchun ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish talab etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha bo'lishi mumkin:
Turistik firmadan mijozlar ko’p foydalanishadi.Mijozlar o’zlariga to’g’ri kelgan xodimga bog’lanib buyurtma beradi.Buyurtma asosida xodimlar qulay marshrut va bilet tanlaydi. Buyutmalar, mijozlar va xodimlar joylashuvi haqidagi axborotlarni yuritish samaradorligini ta’minlash uchun zamonaviy ma’lumotlar bazasiga asoslangan avtomatlashtirilgan tizim zarur hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar bazasi bilan ishlashning avtomatlashtirilgan tizimdan foydalanish mijozlarga xizmat ko'rsatish va xodimlarning buyurtmalari haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish, shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni bajarish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish imkonini beradi.
Mijozningning toifasini, uning yashash joyini va ish joyini aniqlash uchun mijozlar haqidagi axborotlar to'liq va etarli bo'lishi kerak. Mijozlarning bir xil familiyalilar bo'lishi mumkinligi sababli har bir mijoz noyob abonent raqamiga ega bo'lishi zarur.
Turistik firma bilan ishlashdagi cheklovlar quyidagilardan iborat:
1) Mijozlarning yoshi 17 dan katta;
2) har bir mijozning ish yoki uy telefoni yoki uyali telefoni bo'lishi kerak va hokazo.
Bunday cheklovlar ko'p ham bo'lishi mumkin; ma'lumotlar bazasi ishlab chiqilayotgan turistik firmaga bog‘liq ravishda ular turli tuman yoki umuman bo'lmasligi mumkin.
Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz.
1. Turistik firma:
- firma ID;
- firma nomi;
- buyutmalar;
- firma reytingi.
2. Mijozlar:
- mijozlar ID;
- mijoz FISH;
- tug'ilgan sanasi;
- yashash manzili;
- telefon raqami va boshqalar.
3.Xodimlar:
- xodim ID;
- xodim FISH;
- tug’ilgan sanasi;
- yashash manzili;
- tel raqami;
- ish staji;
- til bilish darajasi;
- mijoz ID;
- turistik­ marshrutlar;
- marshrut ID;
- biletlar;
- bilet ID.
4.Turistik marshrutlar:
- marshrut_ID;
- marshrut_nomi;
- qulaylik_holati.
5.Buyurtmalar:
- mijozlar;
- mijoz ID;
- xodimlar;
- xodim ID.
6.Biletlar:
- bilet ID;
- marshrut ID;
- joy raqami;
- marshrut masofasi;
- sotilgan sanasi;
- yo’lovchi familiyasi;
- narxi.
2) Konseptual (infalogik) loyihalash.

• 
  Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq
  
• 
  Infologik tavsif aniq bir MBBT(СУБД)ga bog’liq bo`lmasligi kerak
  
• 
  Infologik (semantik) model predmet sohasining ixchamlshtirilgan formallashgan tavsifini taqdim etadi
  

ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud:

•