1. Auditorlik tekshiruvida firibgarlik tushunchas Auditorlar tomonidan aniqlangan firibgarlik uchburchagi
Auditorlar tomonidan aniqlangan firibgarlik uchburchagi
Download 0.77 Mb.
|
Auditorlik tekshiruvida firibgarlikni aniqlash-fayllar.org
2. Auditorlar tomonidan aniqlangan firibgarlik uchburchagi
Firibgarlik terminii bundan 30 yil oldin Don Kressi tomonidan kiritilgan edi. Don Kressi firibgarlik mohiyatini organib, barcha firibgarlikda mavjud bolgan uchta omilni ajratib korsatdi. Keyingi yigirma yil davrda firibgarlik uchburchak modeli mustahkamlandi. Ilovada berilgan firibgarlikning uchta elementi quyidagilarni oz ichiga kamrab oladi: Firibgarlikni amalga oshirish uchun ragbat; Firibgarlikni amalga oshirish va uni yashirish imkoniyati; Ratsionalizatsiya oz firibgarliginii oqlash uchun kerak bolgan firibgarning fikrlash tarzi. Moliyaviy hisobot bilan bogliq bolgan katta qollamli salat yogi firibgarigi bugungi kundagi firibgarlikka misol bola oladi. Mazkur firibgarlik Nyu-Djersida Xom ashyo osimlik yogi Itifoqi tomonidan amalga oshirilgan edi. Uning kontseptsiyasi oddiy bolgan: kompaniya ozining amalda mavjud bolmagan zaxiralarini kop deb takidlab, ozining moliyaviy holatini yuqori korsatadi. Ortiqcha korsatillgan aktivlar kompaniyaga xarajatlarni kamaytirib, daromadlarni ortiqcha korsatishga imkon beradi. Umuman olganda firibgarlik kreditorlar va taminotchilarga tahminan 150 mln AQSh dollariga aylandi (jorriy kursada 1 mlrd dollar). Firibgarlik oddiy tusda sodir qilingan edi. Kompaniya katta tsisternalarda salat yogini saqlagan, U katta hajmda osimlik yogigkorib chiqqan. Firibgarlik kompaniya tomonidan quyidagicha amalga oshirilgan: Birinchidan, u tsisternalarni katta hajmdagi suv bilan toldirigan. Ikkinchidan, oqibatda suvning sathi yog bilan qoplanadi. Buning natijasida auditor tsisternani tekshirganda uning yuqori, yani yogli sathini korgan. Uchinchidan, kompaniya auditorning tekshiruv marshrutini hisobga ollib, bir tsisternadan ikkinchi tsesternaga suvni haydab turgan. Mazkur firibgarlik bugungi kunda ham ayrim firibgarlar tomonidan amalga oshirilmoqda. Chunki nopok shaxslar firibgarlikni amalga oshirish maqsadida inventirizatsiyadagi kamchiliklardan foydalanmoqda. Mazkur elementlar bilan bogliq omillar firibgarlik yoki qizil bayroqlar riski omillari deb nomlanadi. Oddiy misol sifatida qurilish kompaniyada sodir bolgan firibgarlik korsatiladi. Kompaniya yol qoplamasi tagidan kanalizatsiya va suv oqish bilan bogliq ishlarni amalga oshirdi. Dastlab bu ishlar uncha katta bolmagan summadan boshlanib, ish yakunida bir yilda undan olingan daromad 30 mln dollarni tashkil qildi. Qurilish ishlari Michigan va Kolorodo shtatlarining turli xududlarida amalga oshirlgan. Kompaniyalar kop holatlarda qurilish materiallarini ish bajarilayotgan joydan sotib oladi. Bitimga qurilish vakilari imzo qoyyadi va tolovni amalga oshirish uchun u buxgalteriyaga yuboriladi. Firibgarlik uchburchagi mazkur holatda qanday ishlashini korib chiqamiz. Firibgarlikning mohiyati shundan iboratki, buxgalter sohta taminot uchun qalbaki xujjat tayyorlaydi. Tolovni amalga oshirish maqsadida hisob yozuvini, kvitantsiyani va xaridga buyurtma tayyorlaydi. Birinchidan, firibgarlik amalga oshirilishi uchun qandy ragbatlar mavjud bolgan? Buxgalter kop sonli moliyaviy muammolar bilan duch kelgan. Bu muammolar qarib qolgan ota-onalarini boqish, ularning dori-dormonga ketgan xarajatlarini oz zimmasiga olish kabilardan iborat bolgan. Ikkinchidan, yangi prezident xarajat moddalarini hali belgilashga olgurmagan. Chunki imkoniyat bu uchun mavjud emas edi. Uchinchidan, oqilona harakat qilish ancha murakab bolgan. Firibgar bunday firibgarlikda bir marta qoshimcha daromad olish va u xech qachon fosh etilmasligiga ishonch hosil qilgan. Bundan tashqari, bu firibgarlik keyincha yanada foyda keltirish mumkinligi togrisida oylagan. Bu ishning boshqa bir nozik tomoni shundan iborat ediki, yangi prezident barcha vitse-prezidentlarni takdim qilgandan song superrvizorlar yangi pikaplarga ega bolgan. Buxgalter esa bittasiga ham ega bolmadi. U xatto bonus ham olmadi. Buxgalterning fikricha, u olgan pullar raxbariyat va vitse-prezidentlar olayotgan puldan uncha farq qilmagan. Boshqacha qilib aytganda u oz xatti-xarakatini oqilona bilib, tolovlarni haqiqiy olayotganligiga ozini ishontirdi. Agar firibgarlikning mazkur uch elementlarining biri ( tibbiy muxtojlik, nazoratning ichki vositalariniing yomon holatda bolganligi, ratsionalizatsiyalash) bolmaganda edi, uning sodir etilish ehtimoli mavjud bolmas edi. Shunday qilib, auditor firibgarlik sodir etilishi ehtimolini korib chiqqayotganda aktivlarni noqonuniy ozlashtirilishi, moliyaviy hisobotni ataylab notogri korsatilishi firibgarlik uchburchagining elementlarini hisobga olib, ish boshlashi lozim. Firibgar sodir etilishiga sababchi bolgan ragbat yoki bosim. Auditorlik guruh har bir tadbir boyicha firib sodir etilishiga bolgan ragbat yoki bosimni , shu jumladan firibgarlik sodir etililshi mumkin bolgan ehtimoliy sohalarni ham korib chiqishi lozim. Bu ragbatlar quyidagilarni kamrab oladi: kompensatsiyaning boshqaruv chizmasi; har qanday yaxshi foyda yoki yaxshilangan balans uchun boshqa moliyaviy bosimlar; qarz shartnomalari; aktsiyalar optsioni qollashining oxirigacha yoki muddati tugaguncha; moliyaviy natijalar , kompaniya faoliyatining ogir ahvoli yoki kompaniya faoliyatining davom etilish bilan bogliq bolgan shaxsiy farofonlik; Aktivlarni noqonuniy ozlashtirish ragbatlari quyidagilarni kamrab oladi: jiddiy moliyaviy ishlar kabi shaxsiy omilllar; shaxsiy daromad imkon bermagan farovon hayot kechirish uchun oila, dostlar tomonidan korsatilgan bosim; Qimor oyinlarga va norkotiklarga moyillik. Firibgarlikni sodir etish imkoniyati. Firibgarlikni sodir etish imkoniyati firibgarlik tadqiqotlarining asosiy va izchil jihatlari hisoblanadi. Har bir kishi firibgarlikni sodir etish mumkin tushuncha oz oydinligiga qaramasdan u aslida kop manolarni bildiradi. Bu degani nafaqat firibgarlik sodir etish uchun imkoniyat borligini, balki nazorat yoqligini yoki bitimlar bilan bogliq murakabliklar mavjudligini va bunday holatda jinoyatchi qolga tushish imkonniyati past ekanligini bildiradi. Auditor korib chiqishi kerak bolgan firibgarlikni amalga oshirish imkoniyatlari quyidagilarni kamrab oladi: Ishtirokchilar bilan katta bitimlar tuzish; Kompaniyaning tanlagan munosabati taminotchi va mijozlarga muddat va shartlarni qoyish imkoniyatining mavjudligi yoki mavjud emasligini bildiradi. Bu holat shaxslarga firibgarlik operatsiyalarni amalga oshirish uchun imkon beradi evi bermaydi; Rahbariyatning aktivlar yoki buxgalteriya baholarida kelisha olmasligi. Murakab yoki nobarqaror tashkiliy tuzilma. Nazoratnin kuchsiz yoki mavjud bolmagan ichki vositalari. Firibgarlikni ratsionalizatsiyalash. Katta firiibgarikda ratsionaliziyalash asosiy tarkibiy element hisoblanadi. Ratsionalizatsiya ogirlik kabi noqonuniy yoki etika meyorlariga togri kelmaydigan xati-xarakatni tekshiruvchi shaxsni oz tarkibiga oladi. Firibgarlik bilan bogliq moliyaviy hisobot uchun ratsionalizatsiya kompaniyani saqlab qolishdan shaxsiy ochkozlikgacha tebranib, quyilagilarnii oz ichiga oladi: Barchalar moliyaviy hisobot boyicha oz-oz aldaydi; biz hamm usha oyinni oynaymiz. XYZ kompaniyani sotib olish yoki xodimlarimizni aktsiyalar optsioni orqali saqlab qolish uchun aktsiyalarning yuqoriroq kursini talab qilamiz. Quyidagilar aktivlarni noqonuniy ozlashtirish uchun bazi bir umumiy ratsionalizatsiya boladi: oila azosini yoki sevimli kishini moliyaviy inqirozdan qutqarib qolish maqsadida amalga oshirilgan firibgarlik ozini oqlaydi; agar pulni qolga kiritmasak, unda biz barcha narsalardan (oila, avtomobil, uy va boshqalardan) mahrum bolamiz; tiashqaridan xech qanday yordam kelmaydi; bularning barchasi qarz olish, ularnii birinchi imkoniyat tugulganda qaytaramiz; biz oz xarakatimizning oqibati togrisida yoki qabul qilingan odob va ishonch togrisida oylamaymiz. Download 0.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling