1. Oqıw materialları

Ekonomikalıq rawajlanıwdıń nategisligi. Rawajlanıp atırġan ellerdi qalaqlıqtan shıġarıw hám jańa xalıqaralıq ekonomikalıq tártip ornatıw házirgi dáwirdiń global mashqalaları arasında ayrıqsha orın iyeleydi, óytkeni bul jerde júzege kelgen xalıqaralıq múnásebetler sistemasınıń turaqsızlanıwınıń kúshli faktorları jasırınıp jatadı. Sońġı jıllarda dún`ya kóleminde jalpı ónim islep shıġıw ósken halda, baylar hám kámbaġallar, rawajlanġan hám rawajlanıp atırġan eller ortasında sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıw dárejesindegi úlken parıqlar jáne de arttı. Bul mashqala bazıda «bay Arqa» hám «jarlı Qubla» ortasındaġı qarama-qarsılıq sıpatında da xarakterlenedi.
1960-jıllarda kópshilik ellerdiń tuwrıdan-tuwrı kolonial eziwshilikten qutılıwı procesi jańa, lekin ózgeshe tústegi ġárezliliktiń ornatılıwına alıp keldi. Urıstan keyingi dáwirde jáhán sawdasınıń ósiwi hám mámleketlerara baylanıslardıń kúsheyiwi júz berdi. Áyne waqıtda Batıs mámleketleri ekonomikasında monopoliyalasıw procesi kúsheydi hám transmilliy korporaciyalar payda bwla basladı. Olar arzanıraq jumısshı kúshin tabıw hám qorshaġan ortalıqtı qorġawġa qosımsha shıgınlardan qutılıw maqsetindd miynet shıġını úlken bolġan hám ekologiyalıq aspektten patas óndirislerdi rawajlanıp atırġan ellerge eksport qıla basladı. Bul jaġday, bir tárepten, rawajlanġan kapitalistlik ellerde qorshaġan ortalıqtı qorġaw ushın ġalaba hárekettiń belsendilesiwi hám ekologiyalıq nızamshılıqtıń jáne de keskinlesiwi menen, basqa tárepten bolsa, rawajlanıp atırġan eller óziniń jarlılıġı sebepli qatań ekologiyalıq normalar hám onıń menen baylanıslı sheklew sharaların engiziwdi ózine udayı da ep kóre almaslıġı menen túsindiriletuġın edi.
Sońġı on jıllıqlarda jaġday jáne rawajlanıp atırġan eller zyaınyana ózgere basladı. Rawajlanġan ellerde jámiyet turmısınıń barlıq tarawlarına hám ekonomikaġa komp`yuterler hám mikroelektronika jedel pátlerde engizile basladı. Sonday-aq texnologiyalıq novaciyalar hám jańa (joqarı) texnologiyalar roli de sezilerli dárejede arttı, bul bolsa óndiriske maġlıwmatlı, kvalifikaciyalı jumısshı kúshin tartıwdı talap etti. Sol sebepli ekonomikalıq óz-ara baylanıslar hám jáhán sawdası tiykarınan ekonomikalıq rawajlanġan mámleketler ortasındaġı almasıw esabınan ámelge asırıla basladı, rawajlanıp atırġan eller bolsa, eger olar kóp muġdarda shiyki zat resurslarına iye bolmasa, jáhán bazarıdan qısıp shıġarıldı.