12-mavzu-pedagogik-texnologiyalarning-magistirlar-oquv-faoliyatini-faollashtirishdagi-ahamiyati

O'qu,· faolligining umuш.iy moBiyati
Magistrda o'quv faolligini shakllanti1·ishga ta'sir ko'rsatuvcbl psixologik ошillar. О' zbekiston RespuBlikasi mustaqilligigacha Bо'lgan davrlarda yaratilgan manbalarda shaxs rivojlanishiga ta'sir etadigan omilJar sifatida irsiyat (BIologik omil); ijtimoiy muhit (ijtimoiy omil) va maqsadga muvofiq amalga oshiriladigan tarBiya keltirШb, ularning ahainiyati yuqori baholangan43.
•• Pedagogika / S.R.RajaboYtШlg umumiy tahi-iri ostida. Тoshkent: "Pedagog", 1981. - 33-bet.
183

R.S.Nemov tomonidan oliy pedagogik ta'lim o'quv yurtlari uchun tayyorlangan "Psixologiya" darsligida esa bir gшuh olimlar shaxsning rivojlanishiga ikki tur49dagi omillari ta'sir etishiga urg'u Berishlari aytiladi. Ular (62-rasm): 1

Asosiy omillar
\
=
=
i - -
lгsi)·nt (biologik omil; biogen!ЗJ)
ljtimoiy omil (sotsiog nlar)


52-
rasm. Sbaxsning ri,,ojlanishiga ta'si1· ko'rsatuvchi omillar
Sanoat ishlab chiqarish davrida keltirilga.11 mazkur omilar darhaqiqat shaxs kamolotini ta'minlashda muhim o'rin tutgan.
Biroq, Bizning nazarimizda, global axborotlashuv davrida shaxs kamolotini ta'minlashga ta'si1· etuvchi omillarni шiiqlash masalasini qayta o'rganish maqsadga muvofiqdir. Zero, so'nggi yiginna-o'ttiz yil davomida psixologiya fanining mislsiz rivojlanishi psixologik omillarning shaxs kamolotini ta'minlashdagi roli va o'mini alohida ko'rsatib o'tish to'g'1·i bo'lishini isbotlay oldi. J umladan, t::'1fBiya nazariyasiga oid psixologik yondashuvga ko'ra sha.xsniпg
rivojlanishida Biologik va ijtimoiy oшillaшing ta' siri inkor etilmagaпi holda unga xos bo'lgan psixologik sifatlar rivojlanishi va ularning maqsadga muvofiq tashkil etilayotga11 tarBiyani tashkil 184

etishdagi irnkoniyatlarini alohida о·rganish maqsad.ga muvofiq ekanligi, shuningdek, so'nggi yillarda asoslangan psixologik nazariyalar uchun shaxs xarakteri; shaxsning qiziqish va ehtiyojlarining qurilishi hamda rivojlanishi; shaxs qiyofasi (shaxs qiyofasining shakllanishi uchun asos bo'lgan (Birlamchi) va orttirilgan (ikkilamchi) sifatlar) tadqiqot predmeti sifatida qabul qilingшiligi aytiladi50. Muhit va tarBiya esa о·zaro integratsiya (aloqadorlik)da o'rganiladi. Zero, tarBiya ham o'z mohiyatiga ko'ra sub'ektlar toпюnidan shaxsga nisbatan ko'rsatiladigan фitnoiy ta' si1· k·o rinishlaridaл Biri sanala.di.

Shunga ko'ra yuqorida Bildirilgan fikrlш· zamonaviy shat:oitda shaxs
kamolotiga samarali ta' sir etuYchi omillarni quyidagi guruhlat:ga ajratish to'g'ri bo'lishini tasdiqlaydi (63-rasm).
Global axborotlashuv shaюitida yuzaga kelayotgan salBiy ijtimoiy- psixologik ta'sirlar (psixologi.k zo'1iqish, doimiy tahlikada yashash, vaqt tanqisligi, dam olish va meh11at о'
rtasidagi шutanosiBlikning buzilishi,

49 Немов Р.С. Психология / УчеGшн, для t.-тудентов вbiсших

педаrоrи'!еских учебнbiх заведений. - М.:ГlЩ "Вшщос", 2000. -С. 387.
50 о·sha manba - 387-bet.
185

taBiiy ekologik muhitning tobora torayib borayotganligi, shovqinning

kuchayishi
va
hokazolar)
shaxsni
ijtimoiylashtirishda Biologik va ijtimoiy omillar Bilan birga psixologik omillarni ham inobatga olish zaruriyatini kun tartiBiga olib chiqmoqda. Shaxsning 11.lhiy jihatdan tetik Bо' lishi, о' z kuchi va imkoniyatini yuqori Baholay olishi. ertangi kunga ishonch Bilan boqishi uni hat· qanday salBiy ijtimoiy-psixologik ta'sirlardan himoya qila oladi.

Omillur