130. Moliyaviy bashoratlash deb nimaga aytiladi?

178. Davlat budjeti nimalarga bog‘liq holda vujudga keladi va rivojlanadi.
Davlat byudjeti kishilik jam iyati taraqqiyotining m a’lum bir bosqichida paydo bc'igan. Uning vujudga kelishi, eng aw alo, siyosiy tashkilot sifatida davlatning vujudga kelishi bilan bevosita bog‘liqdir. H ar bir davr ijtimoiy tuzumiga tegishli bo‘lgan ishlab chiqarish munosabatlarining asosiy belgilari davlat faoliyati va byudjetning taqsimlash mexanizmi sifatidagi m azm unini belgilab beradi.

179. Davlat budjeti o‘zida qanday munosabatlarni ifodalaydi?
Hozirgi sharoitda davlat byudjeti ijtimoiy (ishlab chiqarish) m unosabatlarning bir qism ini ifoda etib, davlatning ixtiyoriga m am lakatda yaratilgan yalpi ichki m ahsulot milliy darom adning nisbatan kattagina qismini to ‘plash va uni jam iyat taraqqiyotining turli sohalarini (iqtisodiyot, maorif, sog‘liqni saqlash, fan, madaniyat, ijtimoiy ta ’m inot, boshqaruv, m udofaava boshqalar) rivojlanishiga yo‘naltirish imkonini beradigan m uhim taqsimlash vositasidir.
Mohiyatiga ko‘ra davlat byudjeti mamlakat moliya tizim ining tarkibiy qismi bo ‘lib, shunga mos ravishda moliya tizimiga doir barcha belgi (xususiyat)larga ega va unga tegishli b o ‘lgan barcha funksiyalarni bajaradi. Bir vaqtning o ‘zida, davlat byudjeti faqat o‘zi ga xos bo'lgan xarakterli xususiyatlarga ham egadirki, ular o ‘z navbatida, davlat byudjetini moliya tizim ining boshqa bo‘linm alaridan ajratib turadi va unda markaziy o'rinni egallashga im kon beradi. Uning ana shunday xususiyatlaridan biri bevosita davlatga tegishli ekanligidir. H aqiqatdan ham har bir m am lakatda davlat barcha moliyaviy munosabatlarning tashkilotchisi bo‘lsa-da, uning bu xislati, ya’ni m am lakatning moddiy va moliyaviy resurslarni asosiy taqsimlovchi sifatidagi roli faqat byudjetda katta kuch bilan nam oyon bo'ladi.

180. Davlat budjeti uchun qanday xarakterli xususiyatlar xos?
Yagonalik (birlik) va yuqori darajada m arkazlashuv davlat byudjetining m uhim xususiyatlaridandir. Turli m a’m uriy-hududiy byudjetiar ko‘pligiga qaramasdan, ularning barchasi quyi bo‘g‘inlarning yuqori bo‘linmalarga ketma-ket bo‘ysunishiga rioya qilgan holda yagona davlat byudjetiga birlashadi. Bir vaqtning o'zid bvudjet resurslarini shakllantirish va ulardan foydalanishda dem okratizm ham ta ’m inlanadi. Chunki davlat hokim iyatining barcha organlari o ‘zlarining byudjet m ablag‘lariga ega va o ‘zlariga tegishli byudjet huquqlaridan foydalanadilar. Davlat byudjetiga xos ana shu xarakterli belgilar m ablag‘lar bilan manyovr qilish va nozik byudjet siyosatini amalga oshirish uchun keng imkoniyatiar yaratib beradi.