Abyssal-abissal

KORUND — CORUNDUM Korund — m-l, kimyoviy tarkibi — A130 3. Trigonal siyagoniyali, odatda kristallari to’g’ri
tuzilgan, ba’zan yirik bochkasimon,
ustunsimon, piramidal va plastinka
shaklida uchraydi; ko‘proq kizg‘ish yoki
sarg‘ish-kulrang, xilma-xil rangli,
shaffof kristallari ham uchraydi.
Kimmatbaxo shaffof K. ning xillari: leykosapfir-rangsiz, sapfir-ko‘k,
rubin-Qizil; shisha kabi yaltiraydi.
Qat. 9 ga teng. S. or. 3,95—4,10. Odatda glinozemga boy, kremnezemi kam,
magmatik jinslar orasida — korundli sienitlarda va anortozitlarda
uchraydi. K. tutash — metasomatik
jarayonida magmatik jinslar yaqinida, kristallangai ohaktoshlar orasida hosil bo‘ladi. SH u sharoitda K.
ning qimmatbaho xillari (yoqut, sapfir va boshqalar) topiladi. K. li jinslar, shuningdek, glinozemga boy cho’kindilar (boksitlar) regional metamorfiz natijasida magmatik jinslarga bevosita borliq bo‘lmagan holda ham paydo bo‘lishi mumkin.
Kimyoviy jihatdai juda turg‘un m-l
bo‘lib, ko‘pincha sochilmalar orasida
uchraydi.

KOSMOXIMIYA — COSMOCHEMISTRY Kosmoshmyo —
geokimyo fani sohalaridan biri.
Kimyoviy elementlar va izotoplarning kosmik jismlarda tarqalishi
konuniyatlarini o‘rganadi. K. astrofizika, yadro fizikasi, yadro kimyosi
va fizik kimyo fanlari bilan chambarchas bog‘liqdir. hozirgi paytda
Kuyosh, Oy, Mars va VenYera sayyoralari turrisida muhim ma’lumotlar
olindi. J umladan Oyning yoshi Yerning yoshiga teng (4—4,5 mlrd. yil)
ekanligi, Oy sirtidagi jinslarda
kislorod, kremniy, alyuminiy, natriy
va kaliy Yerdagiga nisbatan kamligi
va aksincha temir, magniy, kalsiy,
titan, xrom ko‘pligi aniqlandi.

KOSMOXIMIYA IZOTOPNAYA — COSMOCHEMISTRY ISOTOPE Izotopli kosmokimyo — kosmokimyoning bir qismi. Yer va kosmik jinslarda izotoplarning tarqalishini
o‘rganib, kosmokimyo muammolarini
hal qiladi. I. k. ning asosiy vazifasi
dastlabki matYeriya tarkibini tiklash
va uiing fizik-kimyoviy rivojlanish
sharoitini qayta tiklashdan iboratdir. I. k. ning predmeti meteorit,
Oy, Yer va uning ayrim qobiqlari,
planetalar atmosfYerasi, Kuyosh va
yulduz jinslarining elementar va
izotop tarkibini tadqik qilishdan
iboratdir. Izotop haqidagi ma’lumotlar kosmik jism tarixini qayta tiklash ga imkoniyat yaratib, Yer va meteoritlarning geologik davrga kadar
bo‘lgan rivojlanish tarixini o‘rganadi, Yerning kanday hilib planeta bolida paydo bo‘lganligi muammosini
echib bYeradi.