Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat

Asar matni ustida ishlash uchun beriladigan uy vazifalari. 
Insonning fe’lu atvorini zo‘rlik bilan o‘zgartirish mumkin emas. 
Odamlar tomonidan yaratilgan qoidalar, tartiblar, qonunlar inson-
ning tabiiy xususiyatlariga mos tushsagina ular tarbiyalanuvchiga 
«yuqishi» mumkin. Shundoq ekan, o‘quvchini maktabning tartib-
qoidalariga emas, ta’lim-tarbiya jarayonini o‘quvchiga moslashti-
rish kerak. Ya’ni, darslar, uy vazifalari ta’limning har bosqichida 
har bir o‘quvchi qobiliyati, iqtidori, qiziqish va imkoniyatlariga 
asoslangan holda, imkon qadar individuallashtirilgan tarzda amal-
ga oshirilishi lozim. O‘quvchining intensiv rivojlanishini nazarda 
tutgan holda unga adabiy ta’limning barcha bosqichida, har dars-
da uyda ishlash uchun topshiriqlar berilishi, bola uyda har kuni 
sinfdagidek ishlashi kerak. Uy ishlarining qiyinlarini osonlari bilan 
va aksincha, almashtirib turish muhim ahamiyat kasb etadi. Tinim-
siz qiyin topshiriqlarni berish o‘quvchilarni zo‘riqtirgani singari, 
uzluksiz oson vazifalar ham ularni uy ishlariga yengil qarashga 
o‘rgatib qo‘yadi. Uy vazifalarini bajarish uchun ajratiladigan vaqt 
ta’limning har bosqichida o‘quvchining yoshi, ruhiy va jismoniy 
xususiyatlari hamda imkoniyatlariga asoslangan holda aniqlanadi. 
Uyga beriladigan topshiriqlarning umumiy hajmi, turli shakl-
larda, barcha o‘quv fanlari misolida umumiy tarzda: boshlang‘ich 

---

284
285
sinflarning quyi bosqichlarida taxminan yarim soatgacha, yuqori 
bosqichlarida 40 – 45 daqiqa; 5-sinflarda 1 soat – 1soat 15 daqi-
qa atrofida; 6 – 7-sinflarda 1soat 15 daqiqadan 1,5 soatgacha; 8 
– 9-sinf larda 1,5 soatdan 2 soatgacha bo‘lmog‘i nazarda tutiladi. 
Bunday vaqt oralig‘iga mo‘ljallangan uy ishlari maktabdagi barcha 
o‘quv fanlari bo‘yicha og‘zaki bajariladigan ishlar, o‘qish uchun 
topshiriqlar hamda yozma ishlar bilan almashtirib turiladi.
Adabiy ta’limning boshlang‘ich bosqichida o‘qilgan asarlar 
yuzasidan uy vazifasi sifatida: 
o sinfda o‘tilgan mavzuni uyda qayta o‘qish; 
o o‘qiganlarining rejasini tuzish va reja asosida qayta ijodiy 
hikoyalash; 
o asar yuzasidan uning matnini takrorlashga emas, mustaqil 
mulohaza yuritib, o‘z fikrini aytishga undovchi mantiqli savollar 
tu zish va ularga javob berish; 
o sinfdan tashqari o‘qiladigan asarlar ustida ishlash uchun 
topshiriqlar berish; 
o mustaqil ishlar; 
o lug‘at bilan ishlash; 
o yozma va og‘zaki insho; 
o matnni bo‘laklarga ajratish va ularning mazmuniga mos sar-
lavha topish; 
o asar matni qismlari bo‘yicha sarlavhalar tavsiya etib, mav-
jud matnni shu sarlavhalarga mos tarzda bo‘laklarga bo‘lishni talab 
qi lish; 
o har bir bo‘lakning rejasini tuzish va shu reja asosida gapi-
rishga tayyorlanish; 
o ertak, topishmoq, she’r, tush va hikoyalar to‘qish; 
o asarlar matni yuzasidan tayyorlangan suratlar ustida ishlash; 
o matn yuzasidan berilgan savol-topshiriqlar bo‘yicha og‘zaki 
va yozma ishlar berish mumkin. 
Bunday topshiriqlarni sinfda va uyda almashtirib bajarish ham 
o‘quvchining tafakkuri hamda faoliyati mustaqilligini ta’minlaydi. 
Ma’naviyatini boyitadi.
Uyga yozma ishlar berilgan kunlarda og‘zaki topshiriq yoki 
o‘qish uchun vazifalar berilmaydi. Adabiyotdan uy vazifalari be-
rishda o‘quvchilarning intellektual imkoniyatlaridan kelib chiqqan 
holda ularning boshqa o‘quv fanlari bo‘yicha yuklamalari bilan 

---

285
ham hisoblashish talab qilinadi. Adabiyot darslarini boshqa hamma 
o‘quv fanlaridan ustun qo‘ygan, faqat o‘z sohasi bo‘yicha barcha 
o‘quvchilarni ko‘proq ishlatishni niyat qilgan o‘qituvchi qattiq ada-
shadi. Sinfdagi badiiy so‘zga qiziqishi va iqtidori bor o‘quvchilarga 
ularning qiziqishlarini qondiradigan, ehtiyojlarini to‘yintiradigan 
topshiriqlarni ko‘proq berish mumkin. Qolganlarga dastur talablari 
asosida bilim berish va DTS talablari doirasida bilimlarini nazorat 
qilish maqsadga muvofiq bo‘ladi.