Aniq va tabiiy fanlar

36-rasm. O‘sib turgan daraxt qismlari.

kamchilik- lardan holi, puxtalik jihatidan ustun bo‘lib ayrim hollarda metall o‘rnini ham olmoqda.
Yog‘och deb daraxtning tanasi, butoqlari, novdalari va ildizlarining asosiy qismini hosil qiluvchi qismiga aytiladi. (36-rasm). Daraxtning yog‘och hosil qiluvchi tanasi o‘zak, yog‘ochlik tola, po‘stloqdan iborat bo‘ladi.
Yog‘och uch xil yo‘nalishda kesib tekshiriladi.

4. 
   daraxt tanasining ko‘ndalang
   

kesmasi;

4. 
   daraxt tanasining markazidan uning radiusi yoki diametri bo’ylab uzunasiga o‘tgan radial kesmasi;
   
5. 
   daraxt tanasining markazidan o‘tmay, aylana vatari bo’ylab uzunasiga o‘tgan tangental kesmasi.
   

37. 
    rasm. Yog‘och tanasining ko‘ndalang qirqimi: 1-o“zak, 2-o“zak nurlari, 3-yadro, 4- po“kak qatlami, 5-lub qatlami, 6-po“stloqosti, 7- kambiy, 8-yillik qatlamlar.
    

Shu bilan birga yog‘och to‘qimalari o‘zida tegishli moddalarni to‘plab o‘sib boradi. Yog‘och- ning o‘sishi uning ko‘ndalang qismidagi yillik halqalaridan ko‘rinadi (37-rasm).
Bu halqalar soni shu yog‘ochning yoshini bildiradi. Har bir daraxtning yog‘ochi uning og‘irligini ko‘tarib turish, turli ta’sirlarga chidam- liligini ta’minlash vazifalarini ham bajaradi. Daraxtning tanasi, butoqlari, shohlari, novdalari va ildizi uning yog‘och qismini tashkil qiladi. Daraxtning tanasi uning asosiy yo‘g‘on yog‘och qismi bo‘lib, ildizlar bilan barglar orasidagi modda almashinuvini ta’minlash hamda daraxtning yerdan ustki qismini ko‘tarib turish vazifalarini bajaradi.

38-rasm. Arralangan materiallar assortimenti:
a-plastinka; b-choraktalik;d-tozalab qirqilgan taxta; e-cheti qirqilgan reyka; f-ikki qirrali brus; g-tozalab qirqilgan brus; h-kapantaxta; i-uch qirrali
brus; g‘-shpala.
materialar radial va tangentsial ko‘rinishda tilingan bo‘lishi mumkin.
Randalangan taxta deb, loaqal bitta yuzasi yoki chetiga randalab yoki frezalab ishlov berilgan materialni aytiladi.
Sinab ko‘rish usuli bilan yog‘ochning ko‘rinishi va yaroqliligi va yaroqsizligi hamda qattiq-yumshoqligi, zichligi, hamda xar turli tashqi ta’sirlarga chidamliligi aniqlanadi.
Yog‘ochning qattiqligini unga o‘zidan qattiq buyumlarning uchini, tig‘ini, qirrasini ma’lum miqdordagi kuchlar bilan botirib ko‘rish orqali, aniqlanadi. Bunda har bir maqsad uchun ishlatiladigan eng qulay qattiqlikdagi yog‘och sifatli hisoblanadi.
Yog‘ochning qancha og‘irlikni egilmasdan ko‘tarib tura olishini, undan imoratlar, ko‘priklar va shu kabilar qurishda asosan tajriba yo‘li bilan hamda tegishli hisob-kitoblar orqali aniqlanadi. Bunday tajriba va hisob kitoblar asosida xar bir maqsad uchun qanday yo‘g‘onlikdagi va uzunlikdagi yog‘ochni ishlatish kerakligi aniqlanadi.

bering.