Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish

Daslabki gumus, yalpi azot (%) va ozuqa moddalar (mg/kg) 
Tuproq tipi 
Tuproq 
qatlami, sm 
Yalpi (umumiy) 
formada 
Harakatchan formada 
Gumus 
Azot 
P
2
O
5 
K
2
O 
Allyuvial-
o‘tloqi 
2013 
0-30 
0,65 
0,050 
10,1 
150 
30-50 
0,56 
0,047 
9,3 
130 
50-100 
0,40 
0,032 
8,0 
120 
2-Jadval 
Yalpi gumus va azot 3 
− yillik haydalgan bedapoyadan keyin. 
Mineral 
o‘g‘it 
variantlari 
Mineral o‘g‘itlarni 3- 
yillik normasi, kg/ga 
Tuproq qatlami, sm
0 – 30
30 – 50
gumus
azot
gumus
Azot 
N 
P 
K 
%
% 
kg/ga
% 
% 
kg/ga 

---

Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan 
foydalanish samaradorligini oshirish
 
 
316 
ChDNS dan sug‘orish oldi namlik 60 % 
1 
0 
0 
0 
0,80 
0,052 
84 
0,55 
0,045 
-60 
2 
100 
200 
100 
0,85 
0,057 
294 
0,58 
0,047 
0 
3 
100 
300 
150 
0,85 
0,058 
336 
0,55 
0,047 
0 
4 
100 
400 
200 
0,87 
0,056 
336 
0,55 
0,044 
60 
ChDNS dan sug‘orish oldi namlik 70 % 
5 
0 
0 
0 
0,80 
0,054 
168 
0,62 
0,048 
30 
6 
100 
200 
100 
0,84 
0,057 
244 
0,61 
0,049 
60 
7 
100 
300 
150 
0,84 
0,056 
252 
0,66 
0,048 
60 
8 
100 
400 
200 
0,88 
0,058 
336 
0,67 
0,049 
60 
ChDNS dan sug‘orish oldi namlik 80 % 
9 
0 
0 
0 
0,80 
0,063 
126 
0,70 
0,058 
30 
10 
100 
200 
100 
0,76 
0,057 
244 
0,79 
0,058 
30 
11 
100 
300 
150 
0,79 
0,058 
336 
0,79 
0,060 
90 
12 
100 
400 
200 
0,79 
0,058 
336 
0,76 
0,059 
60 
3-Jadval 
Yalpi gumus va azot 3 
− yillik haydalgan bedapoyadan keyin. 
Mineral o‘g‘it 
variantlari 
Mineral o‘g‘itlarni 3-
yillik normasi, kg/ga 
Tuproq qatlami, sm 
0 – 30 
30 – 50 
gumus 
azot 
gumus 
Azot 
N 
P 
K 
%
% 
kg/ga
% 
% 
kg/ga 
ChDNS dan sug‘orish oldi namlik 60 % 
1 
0 
0 
0 
0,80 
0,052 
84 
0,55 
0,045 
-60 
2 
100 
200 
100 
0,85 
0,057 
294 
0,58 
0,047 
0 
3 
100 
300 
150 
0,85 
0,058 
336 
0,55 
0,047 
0 
4 
100 
400 
200 
0,87 
0,056 
336 
0,55 
0,044 
60 
ChDNS dan sug‘orish oldi namlik 70 % 
5 
0 
0 
0 
0,80 
0,054 
168 
0,62 
0,048 
30 
6 
100 
200 
100 
0,84 
0,057 
244 
0,61 
0,049 
60 
7 
100 
300 
150 
0,84 
0,056 
252 
0,66 
0,048 
60 
8 
100 
400 
200 
0,88 
0,058 
336 
0,67 
0,049 
60 
ChDNS dan sug‘orish oldi namlik 80 % 
9 
0 
0 
0 
0,80 
0,063 
126 
0,70 
0,058 
30 
10 
100 
200 
100 
0,76 
0,057 
244 
0,79 
0,058 
30 
11 
100 
300 
150 
0,79 
0,058 
336 
0,79 
0,060 
90 
12 
100 
400 
200 
0,79 
0,058 
336 
0,76 
0,059 
60 
 
 

---

Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish 
 
317 
4-Jadval. 
Harakatchan fosfor va almashinuvchan kaliy bedani turg‘un yillari bo‘yicha (mg/kg). 
Mineral 
o‘g‘it 
bo‘yicha 
variantlar
Tuproq qatlami, sm
0 – 30
30 – 50
1 g‘ chi yili
2 g‘ chi yili 
3 g‘ chi yili 
1 g‘ chi yili
2 g‘ chi yili 
3 g‘ chi yili 
P
2
O
5 
K
2
O 
P
2
O
5 
K
2
O
P
2
O
5 
K
2
O 
P
2
O
5 
K
2
O 
P
2
O
5 
K
2
O 
P
2
O
5 
K
2
O 
ChDNS dan sug‘orish oldi namlik 60 % 
1 
9,2 
142 
7,7 
137 
6,1 
130 
8,2 
136 
7,5 
109 
6,3 
125 
2 
30,8 
175 
26,1 
170 
21,2 
163 
17,7 
145 
13,0 
138 
9,2 
131 
3 
43,1 
181 
33,2 
174 
30,7 
165 
19,4 
147 
15,2 
140 
12,3 
136 
4 
60 
192 
41,4 
180 
33,0 
174 
26,6 
154 
21,5 
151 
20,4 
144 
ChDNS dan sug‘orish oldi namlik 70 % 
5 
8,5 
133 
6,7 
130 
5,6 
122 
7,9 
140 
7,1 
105 
6,0 
131 
6 
30,4 
168 
26,8 
163 
22,2 
155 
16,8 
141 
10,2 
135 
9,3 
127 
7 
44,8 
178 
38,5 
170 
30,5 
162 
22,5 
144 
15,3 
137 
14,7 
130 
8 
60 
183 
52,1 
171 
41,5 
161 
36,3 
151 
22,4 
147 
21,1 
141 
ChDNS dan sug‘orish oldi namlik 80 % 
9 
7,7 
131 
6,3 
125 
5,9 
119 
6,4 
131 
6,2 
110 
5,5 
110 
10 
26,5 
168 
23,1 
160 
20,0 
155 
15,2 
139 
13,1 
132 
9,4 
125 
11 
47,2 
181 
31,8 
172 
29,5 
161 
26,1 
149 
15,3 
141 
13,0 
132 
12 
60 
190 
50,8 
178 
40,2 
171 
34,5 
150 
22,4 
140 
18,6 
132 

---

Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan 
foydalanish samaradorligini oshirish
 
 
318 
Uch yillik beda haydalgan maydonda tuproq unumdorligining aniqlashda 
tuproqda juda ko‘p miqdorda organik moddalar mavjud bo‘lishi, namlikka chidamliligi 
va strukturasini suvga bardoshligi bilan ajralib turishi, shuning uchun beda 
haydalgandan so‘ng izdosh ekinlarning hosildorligi yuqori bo‘lishi kabi fikrlar bayon 
qilingan.
Mineral o‘g‘itlar N 
100
R
400
K
200
kg\ga me’yorda qo‘llanilgan variantda nisbatan 
yuqori ko‘rsatgichlar olinganligi qayt etilgan. Bunda umumiy chirindi miqdori 0,2 - 
0,23% ga, azot nazorat variantiga nisbatan 0,018 - 0,013% ga oshganligi ko‘rsatib 
o‘tilgan.
Tuproq qatlamlarida harakatchan fosfor va almashinuvchi kaliy to‘g‘risida 
olingan ma’lumotlar avvalgi tajribalar ko‘rsatgichlariga yaqin ekanligi va nazorat 
variantida, harakatchan fosfor va almashinuvchan kaliy tuproq qatlamlari bo‘yicha 
tegishli ravishda (ChDNS 80%) R
2
05 7,7; 6,3, 5,9 - 6,4; 6,2; 5,5 mg/kg va K
2
O esa 
131, 125 , 119 - 131, 110 - 110 mg\kg ni tashkil etdi.
Uch yillik bedaning eng maqbul variantida (12), harakatchan fosfor 40,2 mg\kg( 
0 - 30) sm, almashinuvchi kaliy esa 171 mg\kg ni tashkil etib, bu o‘z navbatida nazorat 
(o‘g‘itsiz) variantga nisbatan 30,1 va 21,0 mg\kg ga ko‘p ekanligi aniqlangan.
O‘rganilgan tuproq turlari orasida allyuvial - o‘tloqi tuproqda 336 kg\ga toza 
biologik azot yig‘ishi aniqlangan. 
 
ADABIYOTLAR RO‘YXATI 
1. Yo‘ldoshev H.R., Avazov Sh.M. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish asoslari. 
Toshkent, “ Mehnat", 2023, 188,b. 
2. Sultonov P.S. Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish asoslari.
“ Musiqa” nashriyoti, Toshkent, 2007, 232, b. 
3. Islomov I. Shimoliy va Janubiy Tojikiston hamda O‘zbekistonning Buxoro 
viloyati sharoitida bedani sug‘orish rejimini mineral o‘g‘itlar me’yoriga bog‘liq 
holda o‘rganishning ilmiy asoslari. Dissertatsiya (DSs), Toshkent, 2020. 200s. 
4. Islomov 
I. 
Tuproqshunoslik 
va 
dehqonchilik 
asoslari. 
“Durdona 
nashriyoti”.Buxoro - 2023. 246, b.